دموکراسی دردناک اروپایی

سران اروپا یکی پس از دیگری به نخست وزیر جوان و پرشور یونان هشدار می‌دهند که یا رای مردم را نادیده بگیرد و یا آماده اخراج از حوزه اقتصادی یورو - و به دنبال آن، تبعات سنگین اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی - باشد. تروئیکای اروپایی امیدوار است که این تهدیدها بتواند سیریزا را از اهداف اصلی خود دور کند و فرآیند مذاکرات برای بازپرداخت وام‌های آتن را در مسیری هدایت کند که نهایتا منجر به تجزیه این حزب پرطرفدار و کاهش پایگاه اجتماعی آن در یونان شود؛ حزبی که در همین چند ماه اخیر به یکی از کابوس‌های اصلی بروکسل‌نشینان بدل شده است.

گروه بین‌الملل - «نسیم»: عیار ادعای اتحادیه اروپا در التزام به حقوق بشر و دموکراسی را باید این روزها در کف خیابان‌های یونان سنجید؛ ادعایی که تنها 24 ساعت پس از رای منفی مردم این کشور به طرح ریاضت اقتصادی بروکسل، حالا با شعار Regime Change وارد میدان شده و خواستار براندازی دولت رسمی و منتخب یونان است.

نشریه گاردین در مقاله‌ای که فردای انتخابات منتشر کرده، صراحتا از برنامه سران اتحادیه اروپا - به ویژه آلمان و فرانسه - برای براندازی دولت «اکسیس سیپراس» سخن گفته و آن را یک برنامه که به صورت مستقیم از سوی بروکسل هدایت می‌شود عنوان کرده است.

به نوشته این روزنامه انگلیسی، در هفته‌ها و ماه‌های گذشته، سران اروپا در تلاش بودند تا ذهنیت مردم یونان را نسبت به دولت جوان این کشور تضعیف کنند تا با بی‌اعتباری «سیریزا» در میان افکار عمومی، زمینه برای تضعیف و اعمال فشار به آن فراهم شود؛ سناریوی که جواب نداد و به صورت کاملا معکوسف منجر به رای 61 درصدی مردم این کشور به همه‌پرسی دولت شد.

حالا در حدود 24 ساعت پس از اعلام رسمی نتایج انتخابات، رسانه‌های اروپایی از برنامه‌ریزی نخبگان اروپا برای براندازی دولت سیپراس جوان خبر می‌دهند که شاید بتوان آن را بزرگترین دهن‌کجی به استانداردهای ادعایی اتحادیه اروپا زا زمان تاسیس آن در سال 1991 و «پیمان ماستریخت» دانست.

نشست روز گذشته آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان با فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه هم بیشتر از آنکه تلاش برای دستیابی به یک مصالحه عمومی و موفق با یونان بر سر نحوه بازپرداخت وام آتن و ایجاد یک مسیر روشن برای باقی ماندن این کشور در اتحادیه اروپا باشد، به محلی برای توهین و تحقیر نخست وزیر جوان این کشور تبدیل شد. در این جلسه مقرر شد که در صورت توانایی کشورهای اروپایی در کنار زدن دولت الکسیس سیپراس در یونان و جایگزینی یک دولت همراه با بروکسل، طرح جدیدی برای بازپرداخت وام‌های عظیم آتن ارائه شود تا دولت جدید بتواند مردم را برای اجرای آنها همراه کند.

سران اتحادیه اروپا همواره نشان داده‌اند که وحشت زیادی از برگزاری همه‌پرسی دارند و به خوبی می‌دانند که خارج از تعارفات دیپلماتیک، از چه محبوبیت فاجعه‌باری در میان شهروندان اروپا برخوردار هستند و دقیقا همین چشم اسفندیار است که به دولت‌ها اجازه می‌دهد تا از این ابزار به عنوان اهرم فشار بر بروکسل، پاریس و برلین استفاده کنند و آنان را برای اعطای امتیازات بیشتر به اعضا، متقاعد کنند.

سران اروپا یکی پس از دیگری به نخست وزیر جوان و پرشور یونان هشدار می‌دهند که یا رای مردم را نادیده بگیرد و یا آماده اخراج از حوزه اقتصادی یورو - و به دنبال آن، تبعات سنگین اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی - باشد. تروئیکای اروپایی امیدوار است که این تهدیدها بتواند سیریزا را از اهداف اصلی خود دور کند و فرآیند مذاکرات برای بازپرداخت وام‌های آتن را در مسیری هدایت کند که نهایتا منجر به تجزیه این حزب پرطرفدار و کاهش پایگاه اجتماعی آن در یونان شود؛ حزبی که در همین چند ماه اخیر به یکی از کابوس‌های اصلی بروکسل‌نشینان بدل شده است.

البته این رفتار غیردموکراتیک و ضدبشری اتحادیه اروپا قابل درک است؛ چرا که موج سهمگین سیریزا قابل سرایت به تمامی کشورهای عضو منطقه اقتصادی یورو است و می‌تواند پرتغال، اسپانیا و حتی ایرلند را به کابوس‌هایی جدید برای قاره سبز تبدیل کند؛ دومینویی که اگر راه بیفتد، قطعا می‌تواند نقش یک صخره یخی عظیم را برای کشتی تایتانیکِ اتحادیه اروپا بازی کند. در حال حاضر هم «پادموس» در حال افزایش قدرت و جلب آرای عمومی است و براحتی در سال‌های نه چندان دور می‌تواند یک سیریزای جدید در یکی از کشورهای مهم اروپا باشد. خطر سرایت «تب ضدریاضتی» از آتن به مادرید و لیسبون آنقدر جدی است که نخبگان اروپا را به فکر تقابل و ایستادگی جدی در برابر دموکراسی جاری در یونان انداخته است؛ آنقدر جدی که صراحتا تمامی ادعاها و استانداردهای اروپایی را که سال‌هاست فخر آنها را به دیگر کشورهای جهان می‌فروشند، زیر پا گذاشته شود.

مجموعه اتحادیه اروپا که برآمده از نئولیبرالیسم اروپایی است، امروز در معرض یک فروپاشی اخلاقی عظیم قرار دارد. هرگونه تقابل با رای مردم یونان و تلاش برای براندازی دولت الکسیس سیپراس می‌تواند خط پایانی بر هویت این اتحادیه و پایان بخش دوران کوتاه طلایی آن باشد. این مساله قطعا افکار عمومی را به این سمت هدایت می‌کند که آیا بروکسل برخلاف تمامی شعارها و آرمان‌هایش، دست به طراحی یک سیستم ضددموکراتیک برای حفظ ساختار بسته اقتصادی و سیاسی خود زده است؟

اما این همه داستان نیست. نظریه‌پردازان نظام سرمایه‌داری در حال هشدار دادن به بروکسل نسبت به هرکونه کرنش یا کوتاه آمدن در برابر آتن هستند. «شورای مطالعاتی آتلانتیک» در گزارشی که بلافاصله پس از اعلام نتایج همه‌پرسی روز یکشنبه منتشر کرد، صراحتا وارد شدن اتحادیه در روند مذاکرات جدید با یونان را گامی در مسیر تضعیف اتحادیه اروپا ارزیابی کرده و صراحتا از سران اروپایی خواسته تا در برابر دولت یونان از سیاست «مشت آهنین» استفاده کنند و به هیچ عنوان کوتاه نیایند. شاید اصرار بروکسل برای برکناری «یانیس واروفاکیس»، وزیر دارایی یونان و از طراحان برنامه همه‌پرسی نیز در همین راستا بوده باشد.

نهایتا باید گفت که درگیری سیریزا با اربابان منطقه یورو قطعا منجر به هرچ و مرج در اروپا می‌شود؛ هرج و مرجی که شاید بتواند به اندازه دو جنگ جهانی، ساختار و بافت سیاسی و جغرافیایی این قاره‌ی پرحاشیه را تغییر دهد و آینده‌ی آن را عوض کند.

مهدی خانعلی‌زاده - کارشناس ارشد مطالعات اروپا