امینی: دولت بعد از توافق با گردنه سخت کارآمدی روبروست
این کارشناس سیاسی در نشست تحلیلی "و اما بعد ..." در «نسیم» گفت: دولت انتظارات از رفع تحریم‌ها را بسیار بالا برده/ محمد عطریانفر: دشمن می‌خواهد همواره بین نظام و مردم فاصله ایجاد کند/ (بخش اول)
به گزارش خبرنگار «نسیم»، نشست تحلیلی "و اما بعد ..." با حضور محمد عطریانفر و پرویز امینی با موضوع "سیاست، اقتصاد و جامعه ایران پس از توافق هسته‌ای"، امروز با حضور خبرنگاران رسانه‌ها در خبرگزاری «نسیم» برگزار شد.
مهمترین دستاورد برجام، "اعتماد مجدد مردم به نظام" بود
محمد عطریانفر در این نشست با اشاره به نقش مؤثر رسانه‌ها گفت: معمولاً رسانه‌ها در جامعه نقش بسیار مؤثری دارند شاید در گذشته‌های دور رسانه‌ها بیشتر ابزاری در اختیار قدرت‌های حاکم بودند تا بتوانند کار خودشان را انجام دهند و از آنها استفاده ابزاری می‌شد اما در نظام‌ها سیاسی مؤثر رسانه‌ها نقش‌های مؤثر دیگری نیز دارند.
وی افزود: این مطالب را می‌گویم تا برای شغل حرفه‌ای خودتان ارزش قائل باشید؛ پرسش‌گر و حقیقت‌‌طلب باشید، حقیقت‌طلبی شما مطمئناً تأثیرگذاری اجتماعی خواهد داشت.
این فعال اصلاح طلب در ادامه در پاسخ به سوالی در خصوص بستر اجتماعی پسا توافق و ارزیابی از برجام گفت: این موضوع بسیار مهم است و لازم می‌دانم توجه مخاطبان عزیز را به چند نکته جلب کنم: ما یک نظام نوپایی هستیم که با گذشت 37 سال از آغاز انقلاب بحران‌های زیادی را پشت سر گذاشتیم حداقل برای نسل‌های جوان باید نکاتی را روشن کنیم، این نکات سرمایه‌ای برای نسل‌های بعد خواهد شد و همچنین می‌تواند برای جامعه کنونی هم بسیار حائز اهمیت باشد.
عطریانفر با اشاره به بحران‌هایی که انقلاب اسلامی پشت سر گذاشته است، گفت: فصل مشترک تمام این بحران‌ها بحث ملی بودن است طبیعتاً می‌دانیم جریان‌های نفاقی در کشور ما وجود داشتند که طی یک پروسه این نهادها تبدیل به نهادهای تروریستی شدند.
وی افزود: نظام سیاسی ما مدت‌ها دچار عارضه‌هایی چون انقلاب و عارضه جنگ بود که در این عرصه نقش‌آفرینی بسیار کردند.
این فعال اصلاح طلب گفت: دشمن در این شرایط به دنبال مخدوش کردن نظام ما و زیر سوال بردن مشروعیت نظام است و تلاش دارد بین نظام و مردم همواره فاصله ایجاد کند؛ چرا که شاهد بودیم عارضه نفاق در دوران انقلاب و در بین جامعه به دنبال اختلاف‌افکنی بودند و حتی در عارضه جنگ نیز کشورهای همسایه به نمایندگی از استکبار جهانی تلاش داشتند ایران را زیر سوال ببرند.
عطریانفر در ادامه افزود: بستر اجتماعی هر پدیده به حیطه نفوذ آن موضوع در جامعه باز می‌گردد هر مقداری که آن موضوع با ذهنیت مردم و نخبگان درگیر باشد طبعاً سعه وجودی آن موضوع و بستر آن در جامعه فراخ‌تر است.
وی با بیان اینکه بالای 70 درصد از ذهنیت جامعه و نخبگان درگیر مسائل هسته‌ای است، گفت: بیشترین قشر درگیر با این موضوع قشر متوسط جامعه است که مخاطب مستقیم این موضوع بوده‌اند، نقاط برجسته این تحرکات مستقیماً با ذهنیت جامعه درگیر بوده است.
این فعال اصلاح طلب ادامه داد: در هر فضایی که یک درگیری با رقیب در مذاکرات وجود داشت شاهد بودیم که جامعه حامی این حرکت بود در شرایط مصالحه هم جامعه و مخاطبان ما همسو با گفتمان حاکم بوده‌اند.
عطریانفر افزود: دیپلماسی ما در حوزه مذاکرات هسته‌ای و دیپلماسی ما در جنگ از یک سنخ است، جنگ تصویر خشن دیپلماسی است که یک ملت می‌خواهد از منافع خودش صیانت کند و در حوزه دیپلماسی هم هدف همین است فقط وجه نرم افزاری نبرد با دشمن دیپلماسی، هسته‌ای است.
دولت به توافق برای اجرای ایده تعامل با کشورهای توسعه یافته(غربی) نیاز داشت
پرویز امینی در ادامه این نشست با اشاره به اینکه در جامعه شناسی سیاسی به دنبال نگاه به سیاست از پایگاه اجتماعی هستیم و تلاش می‌کنیم سیاست را اجتماعی ببینیم گفت: ما به دنبال این هستیم که ببینیم یک شرایط اجتماعی‌ای که منجر به شکل‌گیری یک اتفاق سیاسی می‌شود دارای چه عقبه‌ای بوده و از طرف دیگر بررسی کنیم و ببینیم که آثار و پیامدهای یک رخداد سیاسی بر روی جامعه چه خواهد بود. از همین نظر توافق وین که به عنوان نقطه اتصال شرایط اجتماعی قبل و بعد از توافق است را بررسی خواهم کرد.
امینی گفت: تحلیل ما این است که در شرایط قبل از توافق نارضایتی‌های اجتماعی وسیعی بوده است که عمدتاً ناظر به مسائل اقتصادی و اجتماعی مردم می‌شده که عامل اصلی آن نیز تحریم‌ها تحلیل می‌شد و تحریم‌ها نیز به دلیل عدم توافق تحلیل می‌شد. عدم رسیدن به توافق بعد از یک فرایند 10 الی 12 ساله پرونده هسته‌ای ایران در شکل‌گیری این تحلیل مؤثر بود. علاوه بر این تحلیل، دولتی از 24 خرداد 92 بر سر کار آمده است که این تلقی را گسترش می‌داد که حتی تا آب خوردن مردم نیز در گرو رفع تحریم‌ها است. حاکمیت هم در مقام انتخاب در شرایطی بود که از یک طرف بدنه جامعه مشکلات خود را ناشی از تحریم‌ها می‌دانست که به توافق مربوط شده بود و از طرف دیگر دولتی بر سر کار آمده بود که برای اداره جامعه ایده‌ای جز تعامل با دولت‌های توسعه یافته نداشت.
امینی با بیان اینکه مشکلی که برای دولت با عدم توافق هسته‌ای به وجود آمده بود این بود که در روند تعامل او با کشورهای توسعه یافته اختلال ایجاد کرده بود، گفت: دولت به توافق برای تعامل با کشورهای توسعه یافته نیاز داشت و حاکمیت با این مسئله رو به رو بود که دولتی بر سر کار است که اگر توافق نمی‌شد دیگر برنامه‌ای برای اداره جامعه نداشت و دولت به پایان کار خود می‌رسید که اگر مناسباتی که در برخی کشورها حاکم است که اگر ایده دولت برای اداره کشور از نظر کارامدی پاسخگو نباشد و با شکست مواجه شود، پایان کار دولت اعلام می‌شود، دولت یازدهم هم باید خودش را آماده چنین شرایطی می‌کرد و انتخابات زودرس باید برگزار می‌شد.
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: نکته دیگر این است که جامعه نیز راه حل مشکلات خود را تنها در توافق هسته‌ای می‌دید و حاکمیت احساس می‌کرد بدون توافق هسته‌ای بن بست اجتماعی شکل می‌گیرد و همین هزینه‌های بن بست اجتماعی و پایان کار دولت، حاکمیت را به این نتیجه رساند که این توافق را که از هزینه‌ها و ریسک‌هایی که از آن آگاه بود، بپذیرد و مانع بن بست اجتماعی و پایان کار دولت شد.
دستگاه هسته‌ای زیر نظر و کنترل هدایت‌گرانه رهبران نظام به سامان رسیده نه در ذیل عوامل اقتصادی و اجتماعی
عطریانفر با اشاره به اظهارات پرویز امینی مبنی بر اینکه محور نارضایتی‌های اجتماعی اقتصادی مبنای تحقق حل مسائل هسته‌ای است گفت: من با این تحلیل زاویه و برخوردی ندارم اما معتقدم این مسئله را نمی‌توان عامل اصلی دانست بلکه باورم این است که از منظر و جایگاه رفیع‌تری باید به مسئله هسته‌ای بنگریم و در مورد حلش نیز از این موضع رفتار کنیم.
وی در همین رابطه ادامه داد: مطالبات و رفتارهای جامعه بی تاثیر از تدابیر رهبران نظام نیست.
این فعال اصلاح‌طلب همچنین با بیان اینکه در حد ساختار بحث باید به مفهوم حاکمیتی دولت و عناصر کارگزاری آن نگاهی داشته باشیم اظهار داشت: مهمتر از این مقوله آن است که جایگاهی برای حاکمیت از این دید که حاکمیت مفهومی است که رهبران ارشد افق دیدشان استراتژیک است باید قائل شویم.
عطریانفر افزود: بنده بر این باورم که دستگاه هسته‌ای زیر نظر و کنترل هدایت‌گرانه رهبران نظام به سامان رسیده است نه در ذیل عوامل اقتصادی و اجتماعی؛ گرچه دولت کارگزار که اتفاقات را درون خود رقم می‌زند رابطه‌ای جا نشدنی با این مقوله دارد.
وی همچنین با بیان اینکه اتفاقاتی در جامعه می‌توانست به نگرانی ختم شود چه بسا در تصمیم نهایی ایران اثر گذاشته است متذکر شد: اما تصمیم قطعی در حوزه رهبران نظام شکل گرفته است و در واقع آنچه امروز به اسم دستاورد از آن یاد می‌کنیم چیزی نبوده که در سرمایه ملی ما به عنوان آورده‌ای برای نظام مطرح باشد.
این فعال اصلاح طلب در مورد چیزهایی که ما در مذاکرات هسته‌ای به طرف مقابل داده‌ایم با بیان اینکه اساساً آنچه از دست داده‌ایم خیلی روی آن تمرکز نمی‌کردیم اذعان داشت: دنیای غرب در این مورد ادبیاتش این بوده که ایران به دنبال تدارک هسته‌ای بوده است و گفته‌های ما را مبنی بر رد این قضیه باور نمی‌کردند اما در نهایت در خلال مذاکرات پذیرفتند که زیر ابروی یار هم چشمی است.
عطریانفر همچنین تأکید کرد: در واقع ما یک واقعیت قطعی که از پیش برای خودمان واضح بوده را در یک معامله به غرب فروختیم و رهبران نظام در مقوله هسته‌ای از گفته‌های صلح طلبانه نظام دفاع کرده‌اند که البته حقاً این قضیه را (رهبری مذاکرات) باید در حوزه رهبری دید و در این بین دولت، کارگزار این عرصه بوده است.
وی در ادامه صحبت‌هایش گفت: امام (ره) در مورد جنگ تصورشان این بود که حتی اگر 20 سال هم جنگ طول بکشد ما کوتاه نمی‌آییم اما بعد از 8 سال بنا بر شرایط و واقعیت‌های موجود تغییر نگاهی ایجاد شد و جنگ پایان گرفت.
این فعال اصلاح طلب افزود: من این صحبت‌ها را می‌گویم تا بگویم واقعیت‌های جامعه با آن چیزی که ما می‌گوییم شاید فاصله داشته باشد اگر بگوییم چون دولت یک مأموریتی را تعریف کرد تا مسئله هسته‌ای را به ثمر برساند و جامعه هم دچار این مسئله بود و آن را می‌خواست و اگر توافق هسته‌ای صورت نمی‌گرفت باعث گسست جامعه و دولت می‌شد و این عامل پذیرش برجام شده است شاید کمی ساده‌نگری باشد.
عطریانفر با بیان اینکه اگر این دید را ببینیم پس نگاه رهبری در کجای آن قرار دارد؟ گفت: باور من این است مقوله هسته‌ای به عنوان یک امر محوری در حوزه اختصاصی رهبری نظام تعریف شده است کما اینکه در جنگ نیز این مسئله بود و در تمام بحران‌هایی که در کشور وجود دارد نیز این مسئله تعریف شده است از منظر حقوق قانون اساسی هم در وظایف رهبری این آمده است که رهبر مسئولیت دفاع از کلیت منافع مردم را بر عهده دارد.
پرویز امینی در ادامه در پاسخ به عطریانفر گفت: بحثی که من در ابتدای نشست مطرح کردم در حوزه جامعه شناسی بود. این مسئله به این معنی نیست که من همه توافق را به شرایط اجتماعی تقلیل دادم بلکه از منظر شرایط اجتماعی این مسئله را بررسی کردم من بحث‌های جناب عطریان فر را انکار نکردم و مسئله‌ام مسئله اجتماعی بود.
مهمترین اثر برجام تقویت رابطه احترام‌آمیز بین مردم و حاکمیت است
محمد عطریانفر در ادامه این نشست در پاسخ به سوالی با این عنوان که مهمترین اثرات اجتماعی سیاسی اقتصادی برجام را در سیاست داخلی کشور چه می‌دانید؟ گفت: مهمترین اثری که در وادی اول از برکات این برجام است تقویت رابطه احترام آمیز بین مردم و حاکمیت است وقتی که صحبت از حاکمیت می‌کنیم تمام قدرت‌های سیاسی اجتماعی نظام را می‌پوشاند که به نظر من نقطه بسیار مهمی است.
وی افزود: امروزه در عرصه شکل‌گیری قدرت‌های سیاسی تلاش می‌شود تا از اندیشه دینی فاصله گرفته شود و می‌گویم تفکر دینی قدرت حکومت ندارد اما انقلاب اسلامی ایران این نگاه را تغییر داد.
عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران احیای رابطه اعتمادانگیز بین نظام سیاسی ایران و جامعه را یکی از دستاوردهای معمولی برجام و حل مسئله هسته‌ای خواند و گفت: ابعاد این دستاورد سطحی است و دستاورد معنوی برجام این بود که مردم به نظام مجدداً اعتماد کردند و ثابت کردند که در بحرانی‌ترین مسئله‌ها و سخت‌ترین گرفتاری‌ها می‌توانند به نظام سیاسی اعتماد کنند و نشان داده‌اند که وقتی که این اعتماد از سر اعتقاد و بدون تحلیل باشد آثار مقابل آن این است که جامعه تمام ظرفیت خود را در اختیار جامعه قرار می‌دهد.
عطریانفر ادامه داد: به همین سبب در درون جامعه ایران چنین دستاورد مهم حاکمیتی برای نظام فراهم شد و برای مردم نیز این اعماد را داشت و البته دستاوردهای فرا مرزی این مسئله نیز حائز اهمیت است.
وی با بیان اینکه کشورهای دیگر پس از این دستاورد به هر دلیلی مطابق سلیقه خود خواستار رابطه با ایران هستند تأکید کرد: برخی از این کشورها با هدف سیاسی و حتی سایر اهداف چون اقتصادی احساس کردند می‌توانند بار دیگر روی این سرمایه بزرگ (ایران) حساب کنند.
ابن فعال اصلاح طلب تأکید کرد: آنها می‌دانند ایران مانند کشورهای عراق، سوریه و ... نیست بلکه ایران از اعتبار منطقه‌ای و جایگاه بالایی برخوردار است شاید شاخص اجتماعی و اقتصادی درسطح بالا برای ایران از دید کشورهای دیگر مطرح نباشد اما به لحاظ تاریخی و تمدن جایگاه بالایی دارد که قابل مقایسه با کشورهای همسایه و اطراف نیست.
دولت بعد از توافق با گردنه سخت کارآمدی روبروست
پرویز امینی با بیان اینکه توافقنامه وین دارای سه ویژگی‌است که آثار اجتماعی آن بر اساس این سه کلید واژه قابل بررسی است گفت: سه کلید واژه «گستردگی آثار»، «کوتاه مدت بودن آثار» و «امکان بازگشت پذیری» سه ویژگی اصلی این توافق است.
وی خاطرنشان کرد: آثار توافق گسترده است چون معادلات اجتماعی که ایجاد می‌کند باعث می‌شود دولت یازدهم را به دولت یازدهم پیشاتوافق و دولت یازدهم پساتوافق تقسیم کند و از همین منظر، تغییری که برای دولت یازدهم در 23 تیرماه 94 ایجاد شد، مهمتر از 24 خرداد 92 است.
امینی با بیان اینکه اگر این توافق صورت نمی‌گرفت دولت در شرایط منفعلی قرار می‌گرفت خاطرنشان کرد: اکنون دولت این فرصت را پیدا کرده است که سرمایه اجتماعی خود را بازیابی کند و از جامعه‌ای که برای حل مشکلات خود امیدوار هستند استفاده کند.
امینی در خصوص کوتاه مدت بودن آثار این توافق اظهار داشت: آثار این توافق کوتاه مدت است برای اینکه مردم توافق را به ما هو توافق ارزشمند نمی‌دانند و مسئله اصلی برای آنها حل مشکلاتی است که دولت وعده حل و فصل آنها را از طریق توافق داده است. بنابراین دولت برای اینکه بتواند این سرمایه اجتماعی را حفظ کند باید آثار این توافق را در معیشت مردم نشان دهد. دولت اکنون در گردنه‌ای برای اداره جامعه قرار گرفته است. هر چند دولت توانسته از گردنه توافق که آن را عامل حل مشکلات خود عنوان می‌کرد رد شود اما اکنون گردنه سخت‌تری را پیش رو دارد چون از یک طرف فرصت‌هایی به دست آورده که عنوان شد و از طرف دیگر تعهداتی را که پیش از این داده است را باید عملیاتی کند و دولت دیگر فرصت اینکه ناکارآمدی خود را به تحریم‌ها ارجاع دهد، ندارد.
این کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه دولت انتظارات از رفع تحریم‌ها را بسیار بالا برده است گفت: این انتظارات اکنون شرایطی را برای دولت ایجاد کرده که اگر آنها را اجرایی نکند با مشکلات بسیاری رو به رو خواهد شد و دولت دیگر فرصتی برای نا کارآمد ی خود ندارد و در حقیقت در این فرصت میان مدت باید انتظارات جامعه را در حوزه معیشت تأمین کند که اگر بتواند این گردنه را رد کند می‌تواند بگوید برداشت‌هایی که از توافق داشت، حقیقی است و اگر نه اشتباه بودن آن برداشت‌ها نمایان می‌شود.
