مستغاثی: سینمای ما انقلاب را سانسور می‌‌کند

گروه فرهنگی نسیم- جواد محرمی- زهرا علی رمضانی- سینمای مردمی و مخاطب پسند بی تردید چارچوب و قواعد معینی دارد و با بازنمایی تاریخ و منش فرهنگ و در یک کلام هویت مردم در قاب این هنر به محک آزمون گذاشته می شود. انقلاب اسلامی ایران به عنوان یکی از بزرگترین رویدادهای قرن بیستم پدیده ای است که بر بسیاری از معادلات جهانی اثرگذار بوده و نقش بی بدیل مردم در این پدیده غیرقابل انکار است. ورود سینما به عنوان هنری تاثیرگذار در بازتاب دادن این واقعه بزرگ تاریخی که در حال حاضر اصلی ترین بخش هویت ملت ایران را به خود اختصاص داده است را با سعید مستغاثی، صاحب نظر، منتقد و نویسنده سینمایی به بحث و گفت و گو نشستیم که می خوانید.

نسیم: سینمای کشورمان در طول سال های انقلاب چه نسبتی با شعارهای انقلاب اسلامی که اصلی ترین آن استکبارستیزی است، داشته است؟ به عبارت دیگر آیا این مسئله ظهور و بروز مناسبی در عرصه سینمایی کشور داشته یا خیر؟

مستغاثی: ابتدا باید ببینیم که واقعا سینمای ما باید استکبارستیزی و دشمن ستیز باشد یا خیر. چون این مسئله گزاره ای است که بسیاری از اهالی سینما درباره آن معتقدند سینما اصلا نباید ایدئولوژیک باشد و مبانی استراتژیک را دنبال کند چرا که به زعم آنان سینما هنری است که باید درونیات هنرمند را بیرون بریزد. ولی وقتی به تاریخ سینمای دنیا و تاریخ سینمای کشورهایی مثل آمریکا، روسیه، فرانسه و ... نگاه می کنیم، می بینیم که سینمای این کشورها موضع بسیار شدیدی در مقابل کشورهایی که به نوعی در مقاطع مختلف دشمن استراتژیک محسوب می شد، داشته اند.

در حقیقت بسیاری از فیلمسازان مطرح دنیا در مقابل این وقایع خنثی نبودند. از زمان جنگ های اول و دوم علیه آلمان نازی گرفته تا دوران جنگ سرد فیلمسازان مطرح دنیا علیه این موضوعات فیلم ساخته اند. البته اگر جنگ را به دو نوع سرد و گرم تقسیم کنیم، الان ما نیز در دوران جنگ سرد هستیم که ما از آن به عنوان جنگ نرم نیز یاد می کنیم .

غرب هنوز 25 سال پس از جنگ سرد جمزباند می سازد

در دوران جنگ سرد حجم عظیمی از فیلم ها چه در آمریکا، انگلیس و چه در سایر کشورها علیه دشمنان استراتژیک خود که آن زمان همان شوروی سابق بود ساخته شده است و بسیاری از فیلمسازان مطرح در این زمینه ورود کردند و شخصیت های محبوبی نیز به واسطه این فیلم ها خلق شده است. به طور مثال در آمریکا از جاسوسی به اسم جیمز باند فیلم های زیادی ساخته شد و شخصیت هایی که به جای جیمز باند بازی کرده و می کنند مانند شان کانری، راجر مور و پیرس برازنان به یکی از محبوب ترین بازیگران تاریخ سینما تبدیل شده اند. تا همین الان نیز که حدود 24 و 25 سال است که دیگر مانند قبل اردوگاه سوسیالیستی وجود ندارد هم مجموعه جیمز باند ساخته می شود و آخرین مجموعه از آن در سال آینده به نمایش در می آید.

حتی در انگلیس هم مجموعه ای از آثار هری پالمر و مایکل کین را داریم، در فرانسه نیز کسی مثل ژان-لوک گدار که فیلمساز آوانگارد است فیلم آلفاویل را که درباره یک کاراگاهی به نام لمی کوشن است را می سازد که داستان این فیلم نیز درباره جنگ سرد است. یا به طور مثال کسی مثل میکل‌آنجلو آنتونیونی که مورد وثوق بسیاری از فیلمسازان شبه روشنفکری است نیز فیلم زابریسکی را دارد و از این دست آثار در دهه 80 بسیار زیاد است

.

ساخت فیلمهای استراتژیک در امریکا به یک مانیفست تبدیل شده بود

فیلم های برجسته ای مانند «کاندیدای منشوری» و «ترن» نیز در طول سال هایی ساخته شده است که وقتی اسناد سازمان CIA و سازمان های مشابه آن افشا شد، می بینیم که ساخت چنین فیلم هایی در آمریکا به یک مانیفست تبدیل شده و برای فیلمسازی شان یک روال مشخص کرده بودند تا آثار طبق این روال باید بر علیه دشمنی که برایشان فرض شده است، ساخته شود. علاوه بر آن بودجه ای نیز برای این مسئله اختصاص داده شده بود و بسیاری از فیلمسازان در این ماجرا ورود پیدا کرده و می کنند .

نسیم: اینگونه آثار در چارچوب همان سینمای استراتژیک و ایدلوژیک قرار می گیرد؟

مستغاثی: بله؛ چرا که آنها یک نوع مانیفستی داشته و دارند. در حقیقت در سال 1955 که در مراکز امنیتی و نظامی آمریکا تدوین شد، دفترچه ای با عنوان «جنگ صلیبی برای آزادی» منتشر می شود که آنها در آن دفترچه گفته اند باید سبک زندگی و ایدئولوژی آمریکایی را در مقابل سایر سبکهای زندگی دنیا عرضه کنیم.

نسیم: آیا این مسئله در قالب مک‌کارتیسم قرار داشت؟

مستغاثی: خیر مک کارتیسم به افرادی باز می گردد که آثارشان به نوعی با مانیفست تعریف شده مغایرت داشت و می خواستند به اصطلاح ساز دیگری بزنند، ولی فیلمسازان بزرگی مثل جان فورد، جان وین، سیسیل بی دومیل و امثال آنها برای اجرای این مانیفست پای کار بوده و نظارت می کردند. سیسیل بی دومیل کمپانی و پخش فیلمی را ایجاد کرد که در آن صدها فیلم ساخته شد و می شود. فیلم هایی مثل پیتر پن، آلیس در سرزمین عجایب و ... که شاید الان به نظر ما ساده بیایند ولی در آن زمان تولید و به کشورهای بلوک شرق فرستاده شد تا ایدئولوژی مدنظر آنها را تبلیغ کند و بسیاری از شخصیت های این آثار نیز محبوب می شوند به خصوص شخصیت های فیلم های جاسوسی .

آلفرد هیچکاک، علیه دشمنان استراتژیک کشور آمریکا چندین فیلم دارد

فیلمسازی انگلیسی مثل آلفرد هیچکاک، در تمام آن مقاطع علیه دشمنان استراتژیک کشور آمریکا فیلم دارد. چه در مقطع جنگ اول فیلم هایی مثل «بانو ناپدید می شود»، «پله سی و سوم» و .... و در جنگ جهانی دوم فیلم هایی مثل «خبرنگار خارجی». در دوره جنگ سرد نیز فیلم هایی مثل «پرده پاره»، «توپاز» را می سازد که «توپاز» علیه کوبا ساخته شده است. یعنی علیه دشمنان استراتژیک آمریکا یک فیلمساز انگلیسی فیلم دارد، فیلم هایی که مورد موثق جریان شبه روشنفکری است .

نسیم:: می توان گفت این مسئله امروز شدت بیشتری در هالیوود پیدا کرده است؟

مستغاثی: الان دشمن استراتژیک شان اسلام تعریف شده است. می بینید که فیلمی نیست که در آن لگدی به اسلام تحت عناونین مختلف مانند تروریست، مرتجع، وحشت و ... نزنند. البته این مسئله از همان اول در هالیوود وجود داشته است ولی از ابتدا اسلام را با تمسخر، مضحکه قرار دادن و .... در آثارشان نشان می دادند، ولی از فیلم هایی مثل «جن گیر» به بعد بحث اسلام در فیلم های هالیوودی به موضوع استراتژیک تبدیل می شود. بعد از انقلاب اسلامی است که آنها عملا در فیلم هایشان مسلمانان را تروریست معرفی می کنند .

هالیوود به طور کلی در برابر ادیان توحیدی موضع دارد

نسیم: البته این مسئله تنها به اسلام محدود نمی شود، چرا که فیلمی مانند «حضرت نوح» ارتباطی به اسلام ندارد ولی دیدگاه فیلمساز ضد دینی است .

مستغاثی: بله. دیدگاه مادی گرایانه هالیوود در فیلم ها کاملا مشخص است. دیدگاهی که به نوعی نگاه نهادینه شده زمان رنسانس است و فیلمسازان هالیوودی آن را در آثارشان نشان می دهند. به عبارت دیگر در آثار هالیوود این مسئله که خدا یک نیروی برابر با نیروی شر است و قدرت مطلق نیست و انسان جای خدا قرار می گیرد که همان نگاه اومانیستی و سکولاریستی است را در آثار هالیوود نمایان می کنند.

به عبارت دیگر آنها به طور کلی در برابر ادیان توحیدی موضع دارند ولی به طور مشخص در طول 10 و 12 اخیر فیلم های بسیاری علیه اسلام و ایران ساخته شده است و به صورت مصداق های بسیار ریز در فیلم ها و سریال هایشان به این مسائل می پردازند .

حتی فیلمسازی که می گویند اروپایی ترین فیلمساز آمریکایی است نیز وارد این حوزه شده و ابایی از نشان دادن بسیاری از مسائل در آثارش ندارد و یا امسال فیلمی مثال «پل جاسوسها» تاززه ترین اثر سینمایی استیون اسپیلبرگ که این فیلم نیز درباره جاسوس ها و جنگ سرد است. البته این کارگردان بسیار به روز فیلم می سازد و قطعا این فیلم نیز با این موضوع ولی متناسب با مسائل روز ساخته شده است. در حقیقت در سینمای استاندارد دنیا این مسائل وجود داشته و ریشه بسیار قوی دارد .

سینمای ما آنچه در واقعیت اتفاق افتاده را نیز نادیده می گیرد

نسیم: به نظر شما در کشور انقلابی ای مانند ایران این نوع گرایش سینمایی که فرمودید در کشورهای غیرانقلابی از همان پیدایش سینما پر رنگ بوده چه جایگاهی داشته است؟

مستغاثی: اگر در اولین برخورد به عنوان یک ناظر بی طرف که سینمای غرب را در جنگ جهانی اول، جنگ جهانی دوم و دوران جنگ سرد دیده است و الان می خواهد سینمای ایران را قضاوت کند، در نظر بگیریم به عقیده من اگر این ناظر سکته نکند، خیلی جای تقدیر دارد؛ چرا که این ناظر یک دفعه می بیند کشوری مثل ایران که این همه درگیری های مستقیم با آمریکا و سایر کشورها داشته، هیچ فیلمی در این زمینه ها نساخته است.در واقع انقلاب ما از ابتدا برای سینما مانیفست نداشت.

جالب است که در دوران جنگ سرد امریکا جاسوس می گرفت از روسیه و اتفافا روسیه نیز آن را تکذیب می کرد، فیلم های زیادی از سوی آمریکا در این زمینه ساخته شده است. ولی در خصوص ایران که خود آمریکایی ها و اسرائیلی ها می گویند که فلان کار را ما در حق ایران انجام داده ایم، می بینیم که متاسفانه هیچ عکس العملی در سینمای ایران در مقابل این همه حمله و توطئه وجود ندارد . در واقع سینمای ما آنچه در واقعیت اتفاق افتاده را نیز نادیده می گیرد.

بی اعتنایی به اینهمه ماجرای ملی در سینمای ایران عجیب است

نسیم: در حقیقت یک نوع بی اعتنایی حساب شده در سینمای ایران وجود دارد؟

مستغاثی: می گویم اصلا به عنوان یک ناظر بی طرف به این مسئله نگاه می کنیم. شما فرض کنید وارد یک کلاس شده اید که همه در آن شلوغ می کنند ولی ناظم در گوشه ای از کلاس بسیار آرام نشسته، قطعا شما به این ناظم شک می کنید که یا وی دچار شک روحی شده یا اینکه مریض، ناتوان و عقب افتاده است، چرا که چطور می شود یک فردی ناظم مدرسه باشد ولی هیچ کاری نکند. وقتی ناظر بی طرف با سینمای ایران برخورد می کند، می بیند هیچ نشانی از این همه ماجرا در سینما وجود ندارد .

اسپیلبرگ هنوز درباره جنگ سرد فیلم می سازد

به طور مثال در خصوص کودتای 28 مرداد که همه غربی ها اعلام کرده اند که آن کودتا را انجام داده اند و همه اسناد و حرف ها نیز این مسئله را اثبات می کند، می بینیم هیچ کسی در سینمای ما به این مسئله اهمیت نمی دهد. در حالی که 28 مرداد بسیار نزدیک تر از زمان جنگ سرد است که هنوز اسپیلبرگ درباره آن فیلم می سازد، اسپیلبرگی که به نوعی خدای جامعه شبه روشنفکری است و این مسائل باعث می شود که تحلیل دیگری از سینمای ایران ارائه می شود .

تنها فیلم های ایرانی که اسم آمریکا در آنها آمده است، یکی «دست شیطان» ساخته حسین زندباف در سال 1360 و دیگری «گردباد» است که فیلم دوم به ماجرای آمریکایی ها در سال های قبل از انقلاب اسلامی می پردازد، جز این دو فیلم دیگری در به ذهنم نمی رسد در واقع سینمای ما مفاهیم و معانی انقلاب اسلامی از جمله مبحث مهم استکبارستیزی را سانسور می کند..

نسیم: فیلم «روز شیطان» بهروز افخمی هم به مسئله آمریکا می پردازد

مستغاثی: در این فیلم آمریکا به طور واقعی مشخص نیست؛ بلکه «روز شیطان» درباره یک فردی از گروه های سلطنت طلب است که از فرانسه آمده و می خواهد بمب گذاری کند و ... . البته ساخت همین آثار نیز جای تقدیر دارد، ولی باز نقشه توطئه های آمریکا را در فیلم ها نمی بینیم، در حالی که در همه فیلم هایی که در دوران جنگ سرد ساخته شده، نقش شوروی را برجسته می بینیم. به عبارت دیگر همه فیلم های جیمز باند، هری پالمر و ... به نوعی نقش شوروی و توطئه های این کشور را در آثارشان نشان می دهند، ولی در فیلم های ما حتی فیلم هایی که با موضوع جاسوسی ساخته شده نیز این مسئله مشخص نیست .

نسیم: حتی در دهه 60 که شعارهای انقلابی بسیار پررنگ است نیز این موضوع وجود ندارد؟

مستغاثی: خیر. تنها 2 فیلم در ذهنم است که به مسئله آمریکا پرداخته است؛ در حالی که ترورها، حمایت های نظامی و کودتاهای زیادی را از سوی آمریکا داشتیم و حتی اوباما خود به کنگره می گوید که انتظار نداشته باشید که ایرانی ها شعار «مرگ بر آمریکا» را قطع کنند؛ چرا که ما کارهای زیادی را در حق این کشور کرده ایم و این سوال پیش می اید که چرا سینمای ما از میان 4 میلیون و 200 هزار دانشجو تنها درباره تعداد معدودی دانشجوی ستاره دار فیلم می سازد و بعد هم عنوان می کند که سینمای اجتماغی را به تصویر کشیده است .

تربیت یافتگان سینما شیفته غرب هستند

نسیم: نقش رسانه را در این میان چقدر مهم می دانید؟

مستغاثی: بسیار زیاد است. سینما تنها سینما نیست، بلکه سینما از دانشگاه ها و علوم انسانی منشا می گیرد و بعد از آن نیز فضای نشر، رسانه، کتاب و روزنامه ها در آن تاثیرگذار هستند. به عبارت دیگر سینما از مبدایی می آید که در آنجا خودباختگان فرهنگ غرب تربیت می شوند و کسانی که این مبدا می آیند کسانی هستند که شیفته فرهنگ غرب هستند .

به طور مثال درباره نامه ای که چند روز پیش درباره سبزها افشا شد، باید بگویم که این مسئله غریبی نیست؛ چرا که در گفتار بسیاری از شبه روشنفکران ما این حرف وجود دارد و آنها شیفته فرهنگ غرب هستند، نه حتی شبه روشنفکران بلکه چپی هایی که یک زمانی مارکسیست و ضدآمریکایی هم بودند که امام خمینی (ره) به آنها مارکسیست آمریکایی می گفتند نیز زمانی که به خارج از ایران می روند به افراطی ترین جناح های آمریکا مانند بوش نامه می نویسند که به ایران حمله کنید و این بحثی نیست که تازگی داشته باشد. این مسئله مربوط به فضای روشنفکری است که شاکله سینما و رسانه ما را تشکیل داده و در تاریخ ما از زمان قاجار ریشه دارد .

شبهه روشنفکری بیمار دو حوزه سینما و رسانه را در دست گرفت

مقام معظم رهبری نیز گفتند که روشنفکری ما بیمار زاده شده است و این بیماری شبه روشنفکری که امروزه رسانه ها و سینما را در دست خود دارد، کاملا در این دو حوزه مشخص است. در حقیقت روشنفکری ما در بهترین حالت مانند همان ناظمی که در گوشه کلاس شلوغ ایستاده و هیچ حرکتی نمی کند، رفتار می کند .

نسیم: طی سال های اخیر اتفاقاتی در منطقه افتاده و ما را نیز در حالت انفعال قرار داده است و باعث شده ما بر اسلام رحمانی تاکید کنیم. مجید مجیدی به تازگی اعلام کرد که هدفم از سخت فیلم محمد (ص) نشان دادن اسلام رحمانی است، به نظر شما می توان اسلام را اینگونه تقسیم کرد که پیامبر یک وجه رحمانی و یک وجه غیررحمانی دارد و امروزه ما وظیفه بازنمایی وجه رحمانی را او داریم؟

مستغاثی: این ایراد ندارد که ما به اسلام رحمانی می پردازیم؛ چرا که اساسی ترین شعار قرآن نیز درباره پیامبر همان رحمان و رحملانیت است که البته تعبیر و تفسیر دارد. اولین چیزی که در این مسئله می بینیم، این است که در طول تاریخ اگر 250 فیلم درباره حضرت مسیح و 150 فیلم درباره حضرت موسی و ... ساخته شده ولی تنها یک فیلم آن هم از سوی مصطفی عقاد با وجود همه محدودیت ها درباره پیامبر اسلام ساخته شده است و فیلم مجید مجیدی تنها دومین فیلم درباره حضرت محمد (ص) است. معتقدم اشکالی ندارد در همین فیلم نیز ممکن است صحبت از رحمانیت پیامبر می شود، ولی در عمق فیلم جهاد پیامبر را با دشمنان و بت پرستان و ... را خواهیم دید، درست است که در فیلم مجیدی بیشتر معجزات پیامبر به تصویر کشیده شده است، ولی در عمق اثر موضوع جهاد نیز وجود دارد .

نسیم: البته قصدم اصلا نقد به فیلم محمد (ص) نبودمقصودم این است که سینمای متعهد ما در انفعال ناشی از پروژه اسلام هراسی غرب در دام ارائه تصویری یک بعدی از اسلام بیافتد. حرفم این است که بعد جهادی اسلام هم وجهی از بعد رحمانی آن است.

مستغاثی: بله می دانم. ولی در مقابل تبلیغاتی که در این چند سال به خصوص 14 و 15 سال اخیر علیه اسلام وجود داشته است، با ساخت چنین آثاری می توان شرایط گفتگو را باز کرد که مقداری جای آن در فضای امروز خالی بوده و قطعا این فیلم بسیار مفید است. اگر چه وقتی مخاطب این فیلم را می بیند، می تواند برداشت های دیگری را از ماجرا داشته باشد، ولی قطعا فیلم تاثیر خودش را می گذارد. ای کاش آثاری از این دست بیشتر ساخته شود . اشکالی ندارد که جنبه رحمانیت و جهادی و .... حضرت محمد (ص) را در آثار نشان دهیم. همانطور که در غرب هر کسی احساس تکلیف کرد درباره حضرت مسیح (ع) فیلم ساخته است؛ البته این انتظار از فیلمسازان ما وجود ندارد؛ چرا که فیلمسازان ما در مقابل حوادث روز عکس العملی نشان نمی دهند و این مهم درباره حضرت محمد (ص) نیز صدق می کند .

از سوی دیگر باید گفت که به اندازه ای که در فیلم های ما به ضداسلام و ضدارزش های اسلامی پرداخته شده، یک اپسیلون آن به ارزش های اسلامی پرداخته نشده است و اگر تنها یک اپسیلون آن به دشمن پرداخته می شد، الان وضعیت ما بهتر از این بود. ببینید چند فیلم درباره قصاص داریم، چند فیلم سبک زندگی اسلامی را زیر سوال برده و چند اثر باورهای دینی را مسخره می کند، ولی باید به زور پیدا کنیم فیلمی را که در آن به آمریکا فحشی داده شده باشد؛ حال چطور باید از این جماعت انتظار داشت که فیلمی درباره حضرت محمد (ص) بسازند؛ البته این موضوع به زیرساخت های سینما در کشور نیز باز می گردد که جای بحث بسیار مفصلی دارد .

آنها که سینما را به ایران آوردند دغدغه هویت و فرهنگ نداشتند

نسیم: اینکه سینمای ما به مباحثی مانند استکبارستیزی نمی پردازد تنها به هنرمندان ما باز می گردد یا سیاست های فرهنگی کشور نیز در این مسئله دخیل است؟

مستغاثی: این مسئله به فضای سینما بر می گردد. چون فضای شبه روشنفکری ما از 150 و 160 سال پیش و همان زمانی که تحت عنوان تجدد وارداتی سبک زندگی جدیدی به کشور تحمیل شد شکل گرفت و آدم‌هایی از ایران به کشورهای دیگر رفتند و آدم های جدیدی از کشورهای دیگر به ایران آمدند و فراماسونری در ایران ایجاد شد و اساس شکل گیری سینما در آن بحبوبه و مقطع زمانی توسط عده‌ای ایجاد شد که نه تنها نگرانی فرهنگی و هویتی برای ایران نداشتند بلکه با قصد هویت زدایی و اسلام زدایی دست به ایجاد سینما در ایران زدند و نسل های بعد نیز با همین قصد سینما را ادامه دادند .

به عبارت دیگر شالکه سینما با این نگاه ساخته شده است و بعد از انقلاب متاسفانه تنها جای افراد عوض شد و ساختمان همان ساختمان قبلی است. حال فرض کنید یک استخری را درست کرده اند و الان می خواهند در آن استخر فوتبال بازی کنند؛ قطعا نمی شود. یا مثلا در زمین چمن می خواهند فوتبال بازی کنند. متاسفانه ما بدون اینکه بدانیم ساختمان سینما برای چه ساخته شده و چه کاربری ها و چه ظرفیت هایی دارد، تنها در آن مستقر شده ایم و فکر می کنیم هر کاری را می توانیم در آن انجام دهیم .

همان طور که شهید آوینی گفت ما تا ظرف و مظروف را از آن خود نکنیم نمی توانیم حرف خودمان را بزنیم .

تعدادی از سینماگران انقلابی ما به مرور استحاله شدند

فرم و محتوا را باید برای خود کنیم. علاوه بر این آنهایی که آمدند در این حیطه کار کنند، همگی اغلب کسانی بودند که ریشه فکری شان در شبه روشنفکری غربی بود و در برابر ارزش ها و فرهنگ غرب خودباخته بودند؛ البته اگر در این میان افرادی اینگونه نبودند نیز استحاله پیدا کردند؛ چرا که بسیاری از هنرمندان ما بچه های انقلاب بودند، ولی در این فضا و در این ساختمان استحاله پیدا کردند. با این حال هستند افرادی که خودشان را حفظ کردند، ولی در مجموع برای نجات سینما باید این ساختمان را تغییر کاربری داده و تمام سیستم آن عوض شود. البته در وهله اول باید مبدا آن یعنی دانشگاه و علوم انسانی را که به سینما نیرو می دهد، تغییر دهیم. اینکه ما تنها مدیران را تغییر دهیم ولی در دانشگاه همان درس ها را تدریس کنیم و برای هنرمندان ما دوباره همان افراد غربی را بزرگ کنیم، فایده ندارد و وضعیت سینما تغییر نخواهد کرد .

هنرمند ما اصلا آمریکا را دشمن نمی داند که بخواهد دراینباره فیلم بسازد

ماجرا این است که هنرمند ما اصلا به ذهنش خطور نمی کند و اصلا آمریکا را دشمن نمی داند که بخواهد درباره آن فیلم بسازد؛ چرا که شبه روشنفکر ما به جایی رسیده که در مقاله ای به مناسبت سالگرد هیروشیما می گوید که بمباران اتمی ژاپن حق مردم ژاپن بوده و در حقیقت اصلا جرات نمی کند بگوید این چه کاری است که آمریکا انجام داده است. بعد از میان ده ها میلیون ژاپنی که مخالف این مسئله هستند یکی را پیدا کرده که گفته است اگر آمریکا ما را بمباران نمی کرد ما هنوز جنگ را ادامه می دادیم؛ در حالی که چند ماه قبل از بمباران هیتلر خودکشی کرده بود و ماه ها بود که آلمان اعلام می کرد امپراتور ما را نگه دارید تا ما نیز تسلیم شویم آخر نیز امپراتور را نگه داشتند. در حقیقت بمباران اتمی ژاپن نه برای جلوگیری ژاپن از جنگ بلکه برای آزمایش آن بمب بوده است ولی شبه روشنفکری ما جرات نمی کند این حرف را بزند چرا که سلول به سلول این جریان غربی است، با این حال یک آمریکایی اینگونه نیست و حتی صحبت هایی بود که خود اوباما از ژاپن عذرخواهی کند بعد این جریان شبه روشنفکر اصلا به این مسائل نمی پردازد . روشنفکران ما از پاپ هم کاتولیک تر هستند.

یکی از اعضای اندیشکده های آمریکایی دو یا 3 سال افشا کرد که پیش ریچارد پرل که بسیاری از اپوزیسیون ما را به خارج برد، گفته که حالش از اپوزیسیون های ایران به هم می خورد؛ چرا که این افراد بدتر از رومانیایی های جنگ سرد هستند و واقعا کثیف هستند. یعنی یک فرد به اندازه یک بال مگس نباید غیرت داشته باشد که می تواند جنایتی که در ژاپن شده را توجیه کند .

آمریکایی ها هم توجیه نمی کنند. به تعبیر محمدعلی فروغی که گفته بود انگلیس مانند یک استخر است و ما همانند خزه هایی هستیم که به این استخر چسبیده ایم و این تفکر الان نیز در روشنفکر ما وجود دارد و شبه روشنفکر ما خودش را خزه آمریکا می داند؛ بنابراین به خودش اجازه فکر کردن نمی دهد چه برسد به اینکه بخواهد بیاید فیلمی درباره آمریکا بسازد .

در مدیریت سینمای ما 36 سال است که فقط آدمها جابه جا می شوند

نسیم: چند روز پیش عنوان فجر از بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر برداشته شد؟ نظرتان را در این زمینه بگویید .

مستغاثی: جشنواره فیلم فجر هیچ نسبی با فجر انقلاب نداشته است، از این رو برداشتن عنوان فجر شاید بهتر باشد چرا که این عنوان هیچ ربطی به محتوای اثار ندارد. در واقع ذیل عنوان جشنواره فیلم فجر یک مشت فیلم سیاه، ناامید درباره مضامینی چون فقر و دزدی را به نمایش می گذارند و وقتی فیلم نسبتی با جشنواره فیلم فجر ندارد، بهتر است عنوان را برداریم .

نسیم: با توجه به رویکرد مدیریت سینما، سینمایی که واقعیتهای انقلابی و ارزشی ملت ایران را بازنمایی کند به چه سمت و سویی می رود؟

مستغاثی: رویکرد سینما از لحاظ مدیریتی در طول این 25 سال هیچ فرقی نکرده است. چه در دوران مرحوم داد، دوران پزشک، حیدریان، شمقدری و .... رویکرد سینما همان بوده است. در واقع مدیران سینمای ما مانند یک تیم فوتبال هستند که تنها جای خود را در زمین عوض می کنند. مثلا آقای رضا داد در دوران احمدی نژاد 2 سال هم دبیر جشنواره فیلم فجر و هم رئیس بنیاد فارابی بود، جعفری جلوه نیز همین طور زمانی رئیس بنیاد فارابی بود و مدتی هم معاون سینمایی و.... در حقیقت غیر از معاونت سینمایی بقیه افراد همان آدم های قبلی هستند و اتفاق خاصی در سینما نمی افتد .

نسیم: حتی در خصوص شعارها نیز اتفاقی نمی افتد؟

مستغاثی: نه همان شعارهای قبلی است. تنها می گویند مثلا فضای باز آمده و امید و همدلی و اعتدال و ... ولی بازیکنان همان افراد هستند. همان تهیه کننده و کارگردان که کارنامه ضعیف دارد، حال چطور می تواند در سینمای کشور به اصطلاح فیل هوا کند، مگر اتفاق جدیدی افتاده است. مثلا تهیه کننده ای که 15 فیلم مبتذل ضعیف ساخته است می تواند یک دفعه از خم رنگرزی بیرون بیاید و شاهکارساز شود.!

تا زمانی که مدیریت سینما 11 بازیکن داشته باشد و خارج از این ظرف اقدامی انجام ندهند، قطعا نمی تواند کار جدیدی کند. در حقیقت مدیریت سینما همان افراد هستند و اتفاق خاصی نیفتاده است. در حقیقت به قول یکی از دوستان اصل بقای مدیر در نظام جهوری اسلامی ایران این است که تنها جای افراد تغییر می کند و به همین دلیل است که فرق خاصی بین دوران شمقدری و الان نمی بینم، تنها ممکن است برخی افراد تغییر کرده باشند. البته آدم هایی که ادعا می کنند در دوران نبوده اند و الان به سینما بازگشتند، در حقیقت همیشه بوده اند .

رخشان بنی اعتماد در دوران احمدی نژاد هم جایزه گرفت و هم داور بود و هم فیلمش در بخش مسابقه و ... شرکت کرده بود، علاوه بر آن افرادی مثل مهرجویی و کیمیایی همگی در همان دوران بوده اند .

نسیم: با توجه به صحبت های شما طبیعی است که منویات رهبری در حوزه فرهنگ بر زمین بماند .

مستغاثی: به نظرم رهبر معظم انقلاب فکرهای دیگری دارند و تاثیر خودشان را می گذارند. همین عملکرد ابراهیم حاتمی کیا در فیلم «چ» و عملکرد مجید مجیدی در فیلم «محمد (ص)» نتیجه غیر مستقیم مدیریت رهبری است و غیر از این اصلا نمی شد چنین فیلم هایی ساخته شود. رهبری با وجود اینکه مشغله های دیگری دارند ولی فرهنگ و هنر را رها نکرده اند؛ فضای داستان نویسی و قصه نویسی که می تواند ذخیره ای برای سینما ی ما باشد نیز قطعا با رهنمودهای رهبری به نقطه ای رسیده که قابل اعتنا شده است .

قطعا سینما نیاز به کار و افراد جدیدی دارد و خوشبختانه با برگزاری جشنواره ای مثل عمار فضاهای جدید در سینما در حال شکل گیری است؛ البته این مسئله نیاز به زمان دارد. ولی از جماعتی که امروز در سینما می بینیم چه مدیر، چه دست اندرکار و چه کارگردان و تهیه کننده اش آبی برای ملت گرم نخواهد شد؛ چرا که این افراد کارنامه خود را نشان داده اند و نمی توانند بگویند که ما اینگونه نبوده ایم .

علت دورافتادگی این سینما از گفتمان انقلاب اسلامی و ارزش های انقلاب اسلامی و اینکه مردم با سینما قهر هستند چه در زمان اصلاحات که همه خط قرمزها شکسته شد و چه در زمان اصولگرایی در حقیقت همین مسائل است. البته رفع آنها نیازمند کارهای زیرساختی است، ولی سینمای استراتژیک هرگز از این فضا و مدیریت ها بیرون نمی آید .

بحث مدرسه عالی سینما بیشتر شبیه یک شوخی است

نسیم: قرار است سازمان سینمایی مدرسه عالی سینما را ایجاد کند، نظرتان را در این خصوص چیست؟

مستغاثی: این یک شوخی است؛ چرا که همان حالت قبلی است. هیئت داوری را در جشنواره نگاه کنید مثلا فلان آدم در همه هیئت های داوری حضور دارد، از سوی دیگر ما اتاق فکر ایجاد می کنیم، در حالی که آدم هایی که در آن اتاق هستند اصلا فکر ندارند . نیروی این مدرسه از کجا قرار است بیاید. معلوم است که همان آدمها از همان سیستم آموزشی هستند.

ببینید الان دیگر مشخص شده که رهبری می گوید نفوذ همگی می گویند نفوذ. ایشان می گویند مهندسی فرهنگی همه می گویند مهندسی فرهنگی در حالی که اصلا نمی دانند مهندسی فرهنگی چیست که بخواهند آن را تعریف کنند. یا می گویند تا 6 ماه آینده طرح مهندسی فرهنگی را ارائه می دهیم، در حالی که اینگونه نیست و آنها این مسائل را همان خم رنگرزی فرض می کنند. ولی خوشبختانه می بینیم که به خاطر رهبری و نیروهای جوانی که امروز هستند، پیشرفت های زیادی را در عرصه فرهنگ و رسانه و آموزش داشته ایم، البته هنوز کافی نیست و باید چنین فضاهایی به صورت گفتمانی گسترش یابد؛ چرا که با بخشنامه و تغییر افراد امکان پذیر نیست و این اندیشه باید در جامعه بسط پیدا کند .

البته جریان شبه روشنفکری می خواهد چنین فضایی باز نشود ولی ما باید این فضا را باز کنیم و حرف های جدیدی را مطرح کنیم و بگوییم یک ملت حق دارد خودش را در سینما ببیند. چطور می شود که یک ملت در روز 22 بهمن، روز قدس و ... شعار می دهند و پای همه این مسائل می ایستند ولی هیچ نشانی از آن شعارها و ایستادگی در سینما وجود ندارد. اصلا امکان ندارد و مسئله مهم اینجاست که بدترین فیلم ها در سینمای ایران از پول ملت ساخته می شود و این بزرگ ترین خیانت به بیت المال است .

نگاه کنید ببینید سینمای دنیا که الگوی آقایان است چه می گوید و این آقایان چه می گویند، خب خیالشان را راحت کنند و درباره همان مسائلی که در سینمای دنیا گفته می شود، حرف بزنند. 27 فیلم درباره ابراهام لینکلن، 13 تا فیلم درباره جان اف کندی و اسپیلبرگ نیز چهارمین مجموعه خود یعنی ایندیانا جونز را درباره جنگ سرد می سازد، ولی در سینمای ما جالب اینجاست که به قدری فیلم ها از واقعیت دور است که فضای آن نیز غیرقابل باور است. به طور مثال اگر در فیلم آمریکایی طوفان می بینید و باور می کنید به این دلیل است که کشور آمریکا با این مسئله درگیر است ولی در فیلم های ما مثل فیلم بهمن و سریال جیرانی تنها باران و برف زیاد می بینید، در حالی که باید فضای فیلم واقعی باشد. این مسئله نشان می دهد که فضای فیلم در سینمای ما از واقعیت گرایی تا این حد دور است .

سکولاریسم پنهان در بسیاری از حزب اللهی ها وجود دارد

با مسئول و دولت عوض شدن اتفاقی در سینمای ما رخ نمی دهد؛چرا که تفکر اصل است. ماسونرها تفکری در فضای فرهنگی جامعه ما گذاشتند که 5 پادشاه قاجار، 2 پادشاه پهلوی و 8 رئیس جمهور در کشورمان عوض شده ولی هنوز آن فکر وجود دارد و این فکر در استاد دانشگاه، شبه روشنفکر و فلان آیت الله نیز وجود دارد و به هیچ جناحی نیز محدود نمی شود. اینکه رهبری می گویند سکولاریسم پنهان واقعا در جامعه وجود دارد و بسیاری از بچه حزب اللهی ها و مسئولان را می بینید که اینگونه هستند و تنها با فضای گفتمانی می توان آن را تغییر داد .

البته مسئولان و بچه حزب اللهی ها همه حسن نیت دارند ولی فضا به گونه ای شده که خودمان، خودمان را سانسور می کنیم. یعنی مثلا اگر در یک فیلمی یکی نماز بخواند می گوییم شعاری شده ولی اگر ده ها شعار علیه نماز داده شود هیچ کس اعتراض نمی کند. به گونه ای فضاپردازی کردند که نتوانیم واقعیت ها را بگوییم برای همین است که باید این فضاها و تابوها را شکست و غیر از رسانه به نظرم کسی نمی تواند کاری کند .