فضائلی: بررسی برجام در مجلس به استحکام موضع نظام کمک کند

مهدی فضائلی کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با خبرنگار «نسیم»، در واکنش به اظهارات رئیس جمهور در نشست خبری در خصوص عدم امکان تصویب برجام در مجلس شواری اسلامی اظهار داشت:

«نسیم»: آقای رئیس جمهور در نشست خبری با خبرنگاران عنوان کردند از آنجایی که توافق هسته‌ای امضا نشده است مجلس نمی‌تواند در خصوص آن اظهار نظر کند، دیدگاه شما در این خصوص چیست؟

فضائلی: استدلال آقای روحانی چند بخش داشت که یک بخش آن این بود که اساسا چیزی که طبق قانون اساسی رئیس جمهور یا نماینده آن، آن را امضاء کرده باشد و به شکل معاهده‌، توافقنامه یا چیزی مانند آن باشد براساس تصریح قانون اساسی بایستی مجلس در مورد آن اظهارنظر کند، با این حال آقای رئیس‌جمهور اظهارنظر می‌کردند که ما اساسا توافقی را امضاء نکردیم و یک سند امضاء شده‌ای تحت عنوان برنامه مشترکی است که بر روی آن توافق صورت گرفته است و یک جهت دیگر هم این بود که در مجالس دیگر کشورها این موضوع مطرح نشده است و این تصویب در مجلس ایران می‌تواند برای کشورها تعهد ایجاد کند.

من فکر می‌کنم در مجموع تصمیم‌گیری در خصوص این موضوع، کلا بستگی به جواب این سوال دارد که مجلس بخواهد نسبت به این توافق چکار کند؟ اما در پاسخ به این سوال که آیا مجلس صلاحیت ورود به این مسئله را دارد یا خیر، صرف نظر از اصل 77 که مجلس باید در مورد مجموعه توافقات بین‌المللی اظهارنظر کند و حتی اگر این توافق توسط دولت ارائه نشده باشد، دولت باید آن را به مجلس ارائه کند اما علاوه بر این قانون اساسی به مجلس اجازه می‌دهد که در همه امور کشور اظهارنظر کند و براین اساس مجلس می‌تواند به بررسی برجام ورود پیدا کند پس صلاحیت مجلس برای ورود و اعلام نظر در مورد این موضوع قطعی است و مجلس چنین صلاحیتی را غیر از آن فرمایش حضرت امام که "مجلس در راس امور است" دارد.

پس در مجموع به لحاظ قانونی مجلس می‌تواند در همه مسائل کشور ورود و اظهارنظر کند و این توافق هم از آن باب می‌تواند باشد ضمن اینکه تصریح شده مجلس می‌تواند در مواردی اعلام نظر کند بعضا مهم‌تر از برجام هم هست و در برخی از موضوعات خیلی‌خیلی‌مهم و خطیر مانند وضعیت فوق‌العاده، بحث مرزها و چیزهایی از این قبیل جزء صلاحیت مجلس هست و لذا به دلایل مختلف به لحاظ حقوقی ثابت کنیم که مجلس صلاحیت ورود به این موضوع را دارد.

از جهت دیگر کیفیت اعلام نظر مجلس نیز محل بحث است، چون استدلال دیگری که قبلا در نظرات تیم مذاکره کننده آمده بود می‌گفت اساسا ما یا باید به طور کلی توافق را بپذیریم و یا رد کنیم و امکان اینکه مثلا شرط و شروطی بگذاریم نیست، این هم محل بحث است و بعضی از حقوقدانان در یک اظهارنظر قابل توجه معتقدند مجلس می‌تواند بیانیه سیاسی که در دنیا رسم هم هست منتشر کند که قبلا هم در مورادی مانند کنوانسیون سلاح‌های شمیایی سابقه داشت و براساس آن بیانیه مجلس، در کنار اعلام نظر کلی برخی شروط را که بعضا با عنوان فکت شیت یا با عناوین حقوقی‌ دیگر مطرح شده اعلام کند و براین اساس مجلس می‌تواند اظهارنظر کند و برداشت خود را از مفاد برجام اعلام کند که من چنین برداشتی دارم و براساس این برداشت این موضوع را قبول می‌کنم که همین اظهارنظر بعدا دست نظام و نمایندگان نظام را در مورد اینکه احیانا اگر اختلاف نظرهایی بعدا پیش آمد باز می‌گذارد تا بتوانند به این مساله استناد کنند؛ هرچند ممکن است این اعلام نظر ارزش حقوقی خیلی بالایی نداشته باشد ولی ارزش سیاسی قابل توجهی دارد لذا در مجموع ورود مجلس به این مساله می‌تواند مفید باشد که بستگی به موضوع نیز که چگونه با آن برخورد شود اما ترکیبی هم که برای کمیسیون ویژه مجلس انتخاب شد می‌تواند امیدواری را ایجاد کند که این ورود مجلس سرانجام خوبی داشته باشد و مجلس هم وظیفه خود را در این بخش انجام دهد و از این جهت دولت نباید با این مساله ابراز مخالفت کند و اینکه هم در شورای عالی امنیت ملی و هم در مجلس این بررسی‌ها کامل شود می‌تواند به استحکام موضع نظام کمک کند.

سوال: بخش دیگر از استدلال آقای رئیس جمهور این بود که حتی اگر این وظیفه قانونی وجود داشته باشد که توافق برای تصویب به مجلس برود به این دلیل که هیچ کدام از کشورها این توافق را به مجالشان نبرده‌اند تا تعهدی برای خود ایجاد کنند اگر ما این توافق به مجلس ببریم عملا برای خود تعهد ایجاد می‌کنیم که می‌تواند بعدا برای خود ما مشکل‌ساز باشد، نظر شما در این خصوص چیست؟

فضائلی: به نظر من این موضوع خیلی دلیل قابل قبولی نیست اینکه دیگر کشورها برجام را در مجلس‌شان تصویب نکردند به خودشان برمی‌گردد و هر کشوری برای خودش چارچوب رفتاری دارد که متناسب با آن می‌تواند انجام دهد اما در مجموع سرنوشت توافق بستگی به نحوه اعلام نظر مجلس دارد که آیا آن را به یک تعهد تبدیل کند یا نه، اما اعلام یک بیانیه سیاسی یا فکت شیت به عنوان ملاحظات مجلس می‌تواند کمک نمایندگان دولت کند تا دست آنها را برای چانه‌زنی‌های بعدی باز بگذارد.