ترکه لوازم‌التحریر خارجی بر تن یاران دبستانی
گزارش «نسیم» از بازار لوازم التحریر در آستانه بازگشایی مدارس و مشکلات اجتماعی- فرهنگی که تولیدات خارجی این محصولات برای آینده کشور ایجاد می‌کنند
گروه اجتماعی خبرگزاری «نسیم»، مصطفی شاهمرادی: روزهای پایانی شهریورماه هر سال موسم آماده شدن خانواده‌ها برای بازگشایی مدارس است و تهیه ملزومات دانش‌آموزان به یکی از دغدغه‌های مهم خانواده‌ها تبدیل شده است. در این میان بازار پر زرق و برق لوازم التحریر، نقش پررنگ تری دارد. این کالای مهم و بازار آن علاوه بر داشتن زوایای تجاری، دارای جنبه‌های مهم فرهنگی و اجتماعی نیز که در سالیان اخیر متاسفانه مورد غفلت قرار گرفته است. موضوعی که به نظر می‌رسد، نداشتن متولی فرهنگی- اجتماعی و صرف داشتن نگاه تجاری به آن عامل اصلی رهاشدن این حوزه و متعاقبا خوردن چوب آن باشیم.
تعرفه صفر و خروج چندصد میلیون دلاری ارز
طبق اعلام یوسف نوری رییس مرکز آمار و فناوری ارتباطات و اطلاعات وزارت آموزش و پرورش، تعداد کل دانش‌آموزان سال تحصیلی جدید ۱۲ میلیون و ۲۴۲ هزار نفر است که بر اساس مقاطع تحصیلی شش میلیون و ۸۵۰ هزار نفر در مقطع ابتدایی، دو میلیون و ۲۱۲ هزار نفر در مقطع راهنمایی و سه میلیون و ۲۷۰ هزار نفر در مقطع دبیرستان تحصیل خواهند کرد. با در نظر گرفتن اینکه هر دانش‌آموز در کمترین حالت برای نشستن سر کلاس در روز اول مهر نیاز به حداقل ۷۰ هزار تومان، برای خرید اقلام تحریر دارد، با یک محاسبه ساده می‌توان دریافت حدود ۹۰۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی این حوزه می‌باشد که رقم قابل توجهی است، اما نکته غم انگیز ماجرا زمانی مشخص می‌شود که بدانیم سهم تولید داخلی چیزی حدود ۳۰درصد است و سهم بزرگ از بازار کالایی که در شکل دهی فرهنگ آینده سازان کشور نقش اساسی دارد، نصیب چشم بادامی‌های چینی شده است.
عباس هدایتیان شیرازی رئیس صنف نوشت افزار در این زمینه اظهار داشته: ۷۵ درصد لوازم التحریر وارداتی از چین، ۱۰ درصد ترکیه و ۱۵ درصد از اندونزی وارد می‌شود و تولیدکنندگان داخلی تنها با ۳۰ درصد ظرفیت خود کار می‌کنند. در بازار ایران این صنف هیچ گونه کالای قاچاق و غیر قانونی ندارد، در واقع چون کالاهای نوشت افزاری تعرفه واردات ندارند و در ثانی در مقایسه با سایر کالا‌ها از نظر حجمی واردات قاچاق آن به صرفه نیست بنابراین تمام کالاهای وارداتی این صنف از مبادی رسمی وارد کشور شده است.
حال سوال اینجا است که با توجه به رویکردهای اقتصاد مقاومتی و اولویت دادن به تولید داخل تعرفه صفر در این زمینه چه توجیهی دارد؟ با احتساب یک محاسبه ساده از نرخ دلار در ایران و در نظر گرفتن سهم ۷۰ درصدی واردات می‌توان تخمین زد رقمی در حدود ۲۰۰ میلیون دلار ارز فقط در ابتدای سال تحصیلی از کشور خارج می‌شود.
باربی و بن‌تن در مدارس ایران
نکته مهم دیگر اهمیت مسائل فرهنگی در این حوزه است. استفاده از تصاویر و نمادهای کارتونی و شخصیت‌های غربی نظیر باربی، بن‌تن، باب اسفنجی‌ها و شخصیت‌های اصلی کارتون‌ها و فیلم‌های کره‌ای و چینی ذهن نوجوانان ما را هدف قرار داده است. تاثیر پذیری به صورت مستقیم و غیرمستقیم از این تصاویر و نماد‌ها و الگوسازی از این شخصیت‌ها اثرات مخربی در آینده در انتخاب سبک زندگی برای نوجوانان ما دارا می‌باشد.
سه ضلع تاثیرگذار در این حوزه خانواده، جامعه و نهادهای حاکمیتی می‌باشند. شاید در این بین خانواده مهم‌ترین رکن در شکل‌گیری الگوی فکری دانش آموز را دارا باشد. والدین با فرهنگسازی و آگاه‌سازی فرزندانشان نسبت به شناخت قهرمانان ملی و اسطوره‌های کشورمان می‌توانند زمینه ترغیب و تشویق آن‌ها را برای خرید لوازم‌التحریر متناسب با فرهنگ ایرانی-اسلامی فراهم آورند. در واقع خانواده‌ها باید با این دید به موضوع نگاه کنند که خرید نوشت‌افزار ایرانی دروازه آشنایی فرزندان با سبک زندگی ایرانی-اسلامی است.
لوازم التحریر پایه سبک زندگی را بنا می‌گذارد
در این میان آموزش و پرورش خودش را متولی این امر نمی‌داند و مسئولیت این کار را با وزرات صنعت، معدن، تجارت و گمرک می‌داند. در صورتی که در واقع لوازم التحریر علاوه بر جنبه آموزشی، رکن مهمی از پرورش دانش آموزان می‌باشد که یکی از کارویژه‌های اصلی این وزارتخانه است.
محمد ناصری از کار‌شناسان وزارت آموزش و پرورش در شهر تهران است که خود سابقه بیش از بیست سال تدریس در سطح مدارس شهر تهران را دارد. وی در این زمینه می‌گوید: «لوازم التحریر در کشورهای اروپایی تکمیل کننده آموزش است یعنی خود لوازم التحریر اعم از مداد خودکار دفتری که با خود به مدرسه می‌برد تکمیل کننده یک روند آموزشی است که در آن کشور از زمانی در گذشته شروع شده است. در آمریکا در حدود سالهای ۱۹۵۰ بود که عروسک باربی درست شد برای تکمیل روند آموزشیشان از تصاویر باربی در لوازم التحریر استفاده کردند. یعنی زمانی که دانش آموز یک فیلم یا انیمیشنی که مشاهده می‌کند بعد از آن از نمادهای آن فیلم در محصولات آموزشی استفاده می‌کنند؛ تاثیری که دارد این است که در یک روند این مفاهیم به همراه تصاویر در ذهن دانش آموز ضبط می‌شود و در آینده پایه سبک زندگی آینده‌اش بنا گذاشته می‌شود.»
وی می‌افزاید: «در آموزش و پرورش ما برنامه جامع و مشخصی پیرامون این قضیه وجود ندارد که از این روش‌ها در آموزش استفاده کنند. مواردی مثل برنامه شکرستان که الان تصاویرش بر روی لوازم التحریر قرار گرفته است، برنامه و هدف مشخصی برای موارد آموزشی ندارد، روند آموزشی مشخصی ندارد که بعد از 10 قسمت از پخش آن والدین و فرزندان نتیجه مشخصی از آن دریافت کنند حالا شما از تصاویر آن استفاده کنید! البته باید در نظر گرفت که آموزش و پرورش با این حجم گسترده از مشکلات دیگر وقت و توانی برای انجام چنین کارهایی ندارد.»
حضور کمرنگ داخلی‌ها در بازار
ناصری در پاسخ به این سوال که آیا آموزش و پرورش می‌تواند با وضع آئین نامه‌ها یا دستورالعمل‌هایی مانع از استفاده دانش آموزان از چنین لوازمی گردد، گفت: باید این نکته را در نظر گرفت که اگر آموزش و پرورش از چنین روش‌هایی نیز استفاده کند، این در حالی است که دانش‌آموزان در خانواده از البسه، وسائل بازی با چنین تصاویری استفاده می‌کنند، آموزش و پرورش باید با ابزار فرهنگی به مقابله با آن بپردازد و می‌تواند با برگزاری جلساتی با والدین به این مسائل بپردازد، و می‌تواند در قالب آموزش به مدیرانش با معرفی اساتید مجرب در این حوزه به معرفی الگوهای مناسب در جامعه بپردازد.»
نکته آخر کمبود دسترسی به چنین لوازمی در سطح جامعه است یعنی دانش‌آموز به طور مقطعی با شروع سال تحصیلی از نمایشگاه‌های فصلی می‌تواند آن‌ها را تهیه کند اما در طول سال تحصیلی در سطح بازار امکان خرید لوازم التحریر با نقوش ایرانی و اسلامی عملا خیلی کم است و متاسفانه به سمت خرید چنین لوازمی با نقوش غربی می‌رود. نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد استقبال خوب دانش آموزان در چند سال اخیر از لوازم التحریر ایرانی است که بر روی آن‌ها از تصاویر شهدای هسته‌ای و سایر قهرمانان و اسطوره‌های ملی و دینی قرار دارد.
راهکارهای پیشنهادی
وزرات صنعت معدن و تجارت موظف است با اعمال محدودیت‌های گمرکی برای کالا‌ها از تولید داخلی و اشتغال حمایت کند. حال اگر پای کالایی در میان باشد که مستقیما بر سبک زندگی کودکان اثرگذار باشد این مساله حساستر هم می‌شود. نهادهای مسئول باید در این زمینه به صورت جدی وارد شده و با سیاستهای حمایتی از جمله اعطای وام‌های کم بهره و یا بلاعوض و بخشودگی‌های مالیاتی در این زمینه کفه ترازو را به نفع تولیدکننده داخلی با رویکرد فرهنگ ایرانی-اسلامی سنگین نماید.
اعطای بن‌های خرید این محصولات برای دانش آموزان کم بضاعت و نیز در اختیار قراردان فضاهای نمایشگاهی به این تولیدکنندگان در ابتدایی سال تحصیلی نیز راهکارهای دیگر پیشنهادی است. آیا کوشش‌هایی که در بخش خصوصی طی سالیان اخیر اتفاق افتاده هرچند که مبارک است اما به واقع جوابگوی نیاز داخلی است؟ نقش رسانه‌ها به خصوص صدا و سیما در این بین با معرفی و ترغیب و تشویق خانواده‌ها به استفاده از لوازم التحریر منقش به الگوهای ایرانی و اسلامی تا چه حد می‌تواند مهم باشد؟
