نگاهی به نسخ خطی دیوان "حافظ" اهدایی رهبر معظم انقلاب

به گزارش «نسیم»، گنجینه ارزشمندی بیش از 212 نسخۀ نفیس خطی و چاپ سنگی از دیوان حافظ شیرازی بزرگترین شاعر غزل‌سرای ایران، در کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی موجود است که توسط هنرمندانی نامدار در دوره‌های مختلف، کتابت، خوشنویسی، تذهیب و نقاشی شده است و در این میان، بیش از 40 نسخه اهدایی مقام معظم رهبری‌است. سید محمدرضا فاضل هاشمی، رئیس ادارۀ مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با اشاره به این موضوع گفت: خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدین حافظ شیرازی، شاعر بزرگ سده هشتم است که گنجینه ارزشمندی از دیوان وی افزون بر 212 نسخه خطی و چاپ سنگی نفیس در گنجینه کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود و این نسخه‌‌ها توسط کاتبان، خوشنویسان، تذهیب‌کاران و نقاشان شهیر ایرانی در دوره‌های مختلف کتابت، خوشنویسی‌، تذهیب و نقاشی شده است. وی با بیان اینکه بیش از 40 نسخه در این میان، اهدایی مقام معظم رهبری است، به یکی از نفیس‌ترین نسخه‌های دیوان حافظ منسوب به هنرمند شهیر قرن دوازدهم هجری قمری، عبدالمجید درویش، اشاره کرد و گفت: این نسخه که تاریخ کتابت آن، اواخر شوال 1124 قمری است، توسط هنرمند برجسته معاصر «غلامحسین امیرخانی» به رهبر معظم انقلاب اهدا شده و ایشان نیز به کتابخانه آستان قدس اهدا نموده‌اند و دستخط ایشان در ابتدای نسخه به چشم می‌خورد. وی افزود: جدول‌بندی و کمندکشی اوراق آن، به زر و تحریر مشکی و متن اشعار، زرافشان غبار بوده ، بین سطرها زراندازی و دو صفحۀ افتتاح، دارای یک سرلوح مزدوج زرپوش مرصّع منقّش و حاشیه‌ آن، گل و برگ ختایی زرین منقّش است. فاضل هاشمی به نسخه نفیس دیگری اشاره کرد که به خط نستعلیق ممتاز به قلم عبدالوهاب یزدانی فرزند وصال شیرازی است و اضافه کرد: این دیوان، جهت نواب شاهزاده ابوالفتح میرزا در 1237 قمری کتابت شده است؛ صفحه اولِ مقدمه و آغازِ غزلیات هریک دارای یک سرلوح مزدوج پر کار زرپوش مرصّع به سبک مکتب شیراز و حاشیه در صفحه اولِ مقدمه و در صفحه اولِ آغاز غزلیات تشعیرسازی تذهیب زرین است. وی این نسخه را وقفی میرزا رضا خان نائینی در مرداد 1311 شمسی دانست و ادامه داد: ابتدای نسخه، سه مجلس تصویر اثر محمدرضا بروسان قزلباش (1242-1327 شمسی) دیده می‌شود و برخی تشعیرسازی‌های آن، اثر عبدالعلی بروسان فرزند مرحوم قزلباش است و شرح حال محمدرضا قزلباش که به خامه خوش محمد حسن میرجهانی کتابت شده به همراه تصویر مرحوم قزلباش که کار شاگرد وی هاشم ظریف تبریزیان است، به آن ضمیمه شده است». رئیس ادارۀ مخطوطات آستان قدس رضوی در بیان دیگر ویژگی‌های این نسخه تصریح کرد: بین سطرها زراندازی مضرّس، حواشی اوراق دارای تشعیرسازی گل و مرغ متنوع و مناظر در دو صفحه مقابل، جدول‌بندی به زر و تحریر مشکی است. فاضل هاشمی در پایان گفت: نسخه‌های چاپ سنگی نفیسی از دیوان حافظ به خط محمود بن میرزای وصال چاپ 1267 در بمبئی، دیوان حافظ چاپ1893 میلادی چاپ لکهنو اهدایی مقام معظم رهبری و دیوان حافظ به خط محمد قدسی حسینی چاپ1322 هجری قمری در بمبئی، از دیگر نسخ ارزشمند موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی است.