ایستِ زنگنه به پالایشگاه‌سازی

گروه اقتصادی نسیم آنلاین : مجید پارسا: خودکفایی در تولید بنزین به انتهای سال دوم دولت تدبیر وامید هم وصال نداد؛ این یعنی پالایشگاه ستاره خلیج فارس، تنها پالایشگاهی که خارج از دوره وزارت "زنگنه" مجوز حضور در رقابتهای صنعت پالایشگاهی کشور را دریافت کرده بود هم، اکنون به نحسی خورده است. عباس کاظمی، دست راست بیژن نامدار زنگنه درامور پالایش و پخش فرآورده های نفتی برای بار چندم نمایشگر راه اندازی فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس را دستکاری کرده و اعلام داشت که افتتاح این فازپالایشگاه به نیمه سال آینده موکول شده است. او اشاره نکرده که عقربه گاهشمارتاریخ، باید در پای چه روزی از نیمه دوم سال آینده بایستد، تا سرانجام به انتقال یافتن بنزین تولیدی ستاره در شریان جایگاههای عرضه سوخت کشور منتهی شود. خودکفایی درتولید بنزین، تاکید بر عدم واردات و تمرکز بر افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ماههای ابتدایی دولت تدبیر رابطه معنوی خاصی داشته چه آنکه، سکاندار وزارتخانه نفت ازطرح پالایشی ستاره خلیج فارس به عنوان مهمترین طرح راهبردی صنعت نفت پس از پارس جنوبی یاد کرده و از اینکه این طرح در سالهای گذشته باکندی پیش رفته به شدت گلایه کرد. بر اساس آمار های رسمی، پیشرفت فیزیکی این طرح پالایشی پیش از حضور دولت تدبیر بر اریکه قدرت اجرا دستکم 85 درصد بوده که در خوش بینانه ترین حالت، اکنون به 90 درصد رسیده است. با اینهمه واردات 2.5 میلیارد لیتری بنزین از ابتدای امسال تا انتهای آذرماه سالجاری، یک موضوع مهم رابه منتهی علیه ذهن متبادر می‌سازد که گویی، کوله بار سرشار از تجربه دو دهه ای زنگنه در مسند وزارت در دولتهای متفاوت هم نتوانسته گره کور را از پای پالایشگاه ستاره خلیج فارس باز کند تا یکبار برای همیشه واژه خودکفایی در تولید بنزین داخلی درآسمان صنعت نفت کشور نقش ببندد. البته عینیت نیافتن این واژه ازنگاه منتقدان زنگنه دایر بر این امر بوده که وزیر نامدار همواره به صنعت پالایشگاهی کشور، نگاهی با شک و دودلی توام با فقدان سود دهی داشته است. ترجمه ساده این واژگان بدان معناست: بیژن زنگنه اعتقاد چندانی به احداث پالایشگاه نداشته که قرینه این مدعا، عدم صدور فرمان احداث حتی یک پالایشگاه دردوران هشت ساله قبلی وزارت نفت در دوران اصلاحات بوده که در دو سال گذشته نیز همین منوال در وزارت نفت حکمفرما بوده است. شاید از بستر همین دیدگاه بوده که با رسیدن زنگنه به ایستگاه وزارت دردولت یازدهم هم عطای بنزین تولید داخل درپتروشیمی ها به لقایش بخشیده شد و جایگاه های عرضه سوخت سراسر کشور هم درمدت زمان 9 ماه، بیش از 2.5 میلیارد لیتر بنزین بی کیفیت وارداتی را یکجا بلعیده اند. بااین همه پرسش اساسی این است که چرا راس هرم وزارت نفت همواره به ایده احداث پالایشگاه درکشور رای منفی داده است؟ در حال حاضر، از 9 پالایشگاه موجود در چرخه صنعت پالایشی کشور، هفت پالایشگاه پیش ازپیروزی انقلاب اسلامی و 2 پالایشگاه شازند امام خمینی (ره) و بندرعباس درفواصل سال های 72 و 76 به بهره برداری رسیده اند. با این حساب، در هشت سال اول وزارت زنگنه هیچ پالایشگاهی فرصت حضور درسپهر پالایشگاهی کشور را نیافته و پالایشگاه ستاره خلیج فارس هم که اکنون تاریخ بهره برداری از آن در فواصل زمانی مختلف دست به دست می شود هم مربوط به سال های بعد از خروج او از مصدر قدرت دروزارت نفت بوده است.

مرکزپژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی که به بررسی ابعاد مالی واقتصادی پالایشگاه ستاره خلیج فارس پرداخته،احداث این مجتمع پالایشگاهی را منوط به صرف هزینه اولیه 3 میلیارد یورویی دانسته که سالانه 170 میلیون یورو هم هزینه ثابت ومتغیربرای آن در نظرگرفته شده بود. در این گزارش، پیش بینی شد که 50 درصد سرمایه این پروژه ازمحل اخذ وام و ما بقی هم ازطریق سرمایه گذاری خارجی تامین شود،موضوعی که با تنگ ترشدن حلقه تحریم هیچگاه نیمه دوم فرضیه یعنی تامین اعتبار از سرمایه گذاری خارجی به واقعیت نزدیک نشد. مورد دیگری که در دایره این پیش بینی ها در مورد بهره برداری این پالایشگاه درمدت 6 سال جا خوش کرداینکه عمرمفید این پالایشگاه 25 سال خواهد بودو با استهلاک سالانه 10 درصدی ومحاسبه کل ظرفیت تولیدی روزانه 483 هزار بشکه ای،درمجموع 12 میلیارد یورو درآمد زایی از محل فروش محصولات آن خواهد داشت. بنابراین با محاسبه و برآورد هزینه آن طی دوره های ساخت و بهره برداری پالایشگاه،این پالایشگاه پس از 6 سال به سودآوری خواهدرسیدکه نرخ بازدهی داخلی آن هم به 39 درصدخواهد رسید. رانت سنگین در واردات بنزین علی اصغرابراهیمی اصل"معاون اسبق وزیرنفت،ریشه وابستگی کشور به واردات بنزین دردوره مدیریت زنگنه را در گفتگو با نسیم آنلاین اینچنین توصیف کرده: زنگنه در دوره هشت ساله و هم دردوره های بعدی، حتی یک مورد، برای احداث پالایشگاه‌ها، مجوز صادر نکرده ونتیجه گیری کرده که سیاست عدم ساخت پالایشگاه‌،ضد مصالح ملی بوده، بنابراین،از میزان بنزین وارداتی،بخشی مصرف و بخشی هم قاچاق شده که متاسفانه این، یعنی تاراج ثروت‌های ملی است. جدای از این دیدگاه، یک فرضیه دیگرنیز وجود داشته که به رانت نهفته درواردات پیوند خورده است. افزایش واردات بنزین درسالیان اخیر،همزمان با توقف تولید بنزین درداخل، شائبه وجود رانت را به شدت تقویت کرده که این امر با توجه به تحریم کشور از یکسو و واردات بنزین با قیمت آزاد وعرضه یارانه ای آن در داخل، منجر به ایجاد جذابیت برای واردکنندگان واسطه ای شده است. با توجه به واردات روزانه 9 میلیون لیتر بنزین درشرایط تحریم و قیداضافه پرداخت به آنهابه دلیل تنگتر شدن حلقه تحریم ها، باید پذیرفت که واردات همچنان اشتهای عده ای را به شدت تحریک می کند. با قرین به صحت دانستن این فرضیه،باید پذیرفت منافع ملی با عدم ساخت پالایشگاه و تمرکز به واردات چوب حراج خورده وتنها راه پیش رو با توجه به داشتن ذخیره استراتژیک بنزین تا شب عید، تمرکز از این پس اعتبارات به اتمام هرچه سریعتر پالایشگاه ستاره خلیج فارس است. به ویژه آنکه باهرروز دیرکرد این پروژه، روزانه ٢٠ تا ٣٠ میلیون یورو عدم النفع دراین پروژه ایجاد می‌شود. باید دید که سکاندار وزارت نفت،دردوراهی انتخاب منافع ملی و یا تمرکز برایده شخصی(عمد ساخت پالایشگاه) کدامیک را برخواهد گزید؟!