گاف‌های تخصصی ابتکار درباره محصولات تراریخته

به گزارش « نسیم آنلاین »، چند روز قبل معصومه ابتکار ریاست محترم سازمان حفاظت از محیط زیست در گفت و گو با روزنامه قانون، اظهاراتی مطرح کرد که با حقایق علم ژنتیک مطابقت ندارد. بدون توضیح اضافی و شرح ماوقع؛ پاسخ های یکی از متخصصان علم ژنتیک را که نخواست نامش فاش شود، در ادامه می خوانیم:

دکتر ابتکار: دستکاری ژنتیکی ذات گیاه را تغییر می دهد

"بنابراین وقتی صحبت از محصولات دستکاری شده ژنتیکی می کنیم یعنی گیاهان و بذرهایی که در اطلاعات توارثی آنها، ژن هایی اضافه یا کم و به نوعی در ذات این محصولات دخالت و دستکاری شده است. در نتیجه فرآورده هایی که این گیاهان تولید می کنند و خوراک انسان یا دام می شود، بر مبنای اطلاعات ژنتیکی است. بنابراین هر تغییری در پروتئین ها و مواد موجود در گیاه تغییر ایجاد می کند؛ که این تغییرات ممکن است سبب مقاوم شدن یک گیاه نسبت به یک آفت شود یا اینکه طعم خاصی پیدا کند یا حتی ویتامینی در آن اضافه یا کم شود. به هر حال در اثر این اقدامات و دستکاری ها تغییراتی بر مبنای آن چیزی که به آن مهندسی می گویند در اصل گیاه یا جانورایجاد می شود."

متخصص ژنتیک: انتقال ژن ها یک امر طبیعی و علمی است/ چرا به قانون طبیعت اعتراض نمی کردید؟!

از نظر علم ژنتیک همه فرآورده هایی که همه گیاهان و همه موجودات دیگر تولید می کنند بر مبنای اطلاعات ژنتیکی است که این یک اصل کاملا پذیرفته شده علمیست. همچنین فرآیند انتقال ژن بین موجودات مختلف و افزایش و کاهش ژنهای موجودات یک روال کاملا طبیعیست و در طبیعت مرتبا در حال انجام است. طبق قاعده انتقال افقی ژنها یا "Horizontal gene transfer" در طبیعت ژنها از موجودی به موجود دیگر منتقل می شوند و حتی ویروس ها، باکتری ها و ... به تشدید این موضوع در طبیعت کمک کرده و ژن را از موجودی گرفته و به موجود دیگر منتقل می کنند.

قدمت انتقال ژن به گیاهان به دست بشر و استفاده از آن در بهبود کشاورزی، به اندازه قدمت کشاورزیست. از زمانی که کشاورزان اولیه متوجه شدند با گرده افشانی و تلاقی بین دو گیاه (که امروزه میدانیم همان فرآیند انتقال ژن است، و البته نه یک ژن، بلکه هزاران ژن) می توان صفات جدیدی به محصول کشاورزی معرفی کرد، اصلاح ژنتیکی گِاهان و یا به تعبیر شما دستکاری ژنتیکی گیاهان آغاز شده است. امروزه نیز اصلاح ژنتیکی گیاهان با روش های سنتی به ‌طور گسترده توسط مؤسسات اصلاح بذر انجام می‌شود. با توجه به محدودیتهای روشهای سنتی و ناکارآمدی آن در برخی موارد انتقال ژن، روشهای نوین انتقال ژن با الهام از طبیعت ابداع شده اند که حاصل آن ایجاد گیاهان اصلاح ژنتیکی شده نوین (تراریخته) است.

با توجه به اینکه در روش های سنتی انتقال ژن، هزاران ژن به گیاه منتقل می شود که یکی از آنها ژن هدف است و در مورد ماهیت و عوارض مابقی ژنهای منتقل شده هیچ اطلاعی در دسترس نیست، در حالیکه در روش های نوین، تنها و تنها یک ژن هدف به گیاه منتقل می شود، کاملا واضح است که گیاهان اصلاح ژنتیکی شده سنتی تغییرات بیشتری می کنند. به این ترتیب چگونه است که تاکنون تغییرات فاحش گیاهان اصلاح ژنتیکی شده سنتی مورد توجه منتقدین قرار نگرفته است؟ گرچه همانگونه که اشاره شد از نظر علم ژنتیک، انتقال ژن یک فرآیند کاملا طبیعیست و تجربه تغذیه هزاران ساله انسان و سایر موجودات از گیاهان اصلاح ژنتیکی شده نیز مؤید این مطلب است.

دکتر ابتکار: ژن های تغییر یافته از طریق بشر، ژن های طبیعی را دچار اختلال می کند

"نگرانی از تولید محصولات دستکاری شده ژنتیکی در دو زمینه سبب شد که پروتکل کارتاهینا ذیل کنوانسیون تنوع زیستی در دنیا شکل بگیرد. اولین نگرانی این بود که این تغییرات در فرآورده ها و محصولاتی که قرار است انسان مصرف کند چه عارضه‌ای ایجاد می کند یا اینکه می تواند خطراتی از جمله بروز آلرژی و آسم را برای مصرف کنندگان یا بیماری های خود ایمن را سبب شوند. دوم اینکه آیا این ژن های تغییریافته می تواند به طبیعت راه پیدا کند و ژن های طبیعی که طی میلیون ها سال تکامل یافته‌اند را دچار اختلال کند. برخی معتقدند که ممکن است محصولات دستکاری شده ژنتیکی بسیاری از گونه ‌های طبیعی و ارزشمند طبیعی را آلوده کند و آلودگی گسترده ای را در اطلاعات توارثی گونه های کشورهای مختلف به وجود بیاورد. بر همین اساس کنوانسیون کارتاهینا شکل گرفته و قوانینی تحت عنوان ایمنی‌زیستی نیز در این باره به تصویب رسیده است. قوانین ایمنی زیستی مقررات و ضوابطی هستند که بر اساس آنها بتوان با اطمینان بیشتر از محصولات تراریخته استفاده کرد. با این وجود تولید و مصرف محصولات تراریخته از همان ابتدا موافقان و مخالفان خود را داشت."

متخصص ژنتیک: جهان طبیعت سرشار از جابجایی ژن ها در بین گیاهان است+مثال

همانگونه که در پاسخ مورد اول اشاره شد، فرآیند انتقال ژن و اصلاح ژنتیکی گیاهان فرآیندی طبیعیست. برای مثال گندم نان حاصل دو انتقال ژن بزرگ از یک علف هرز به گندم های تیپ وحشی بوده و طی هزاران سال مصرف آن توسط انسان، تاکنون عوارض عمومی گزارش نشده است!

نکته دیگری که به نظر یک سوء تفاهم تکنیکی می رسد این است که در اصلاح ژنتیکی گیاهان با روش های نوین و ایجاد گیاهان تغییر یافته ژنتیکی، ژن تغییر داده نمی شود. بلکه یک ژن به گیاه منتقل شده و گیاه را در مورد صفت خاصی مثلا مقاموت به حشره آفت خاصی، دچار تغییر می کند. بنابراین اصولا به کار بردن واژه " ژن های تغییر یافته" در فرآیند انتقال ژن به لحاظ علمی صحیح نیست.

همچنین ژنهایی که در اصلاح ژنتیکی گیاهان به روش های نوین به کار می روند، بخشی از طبیعت هستند. برای مثال منبع ژن Bt یک باکتری است که به وفور در طبیعت وجود دارد، یا مثلاً ژنهای مقاومت به خشکی یا شوری در گیاهان هم خانواده گندم وجود دارند که مجموعه اینها بخشی از طبیعت هستند. به این ترتیب اصولا تعبیر "آلودگی طبیعت توسط ژن" به لحاظ علم ژنتیک صحیح نیست.

دکتر ابتکار: محصولات تراریخته در اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی ممنوع است

"موافقان محصولات دستکاری شده ژنتیکی معتقدند که این محصولات منبعی اقتصادی محسوب می شوند و به همین علت برخی از کشورها مثل آمریکا سرمایه‌گذاری زیادی در تولید محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی به خصوص غذای دام داشته و مزارع وسیعی را ایجاد کرده اند؛ اما برخی کشورها از همان ابتدا کاملا مخالف تولید و استفاده از این محصولات بوده‌اند. به عنوان مثال محصولات تراریخته در اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی کاملا ممنوع هستند. در این بین برخی کشورها مانند هند نیز در رابطه با تولید و استفاده از محصولات تراریخته دچار چالش های بسیاری شده اند؛ زیرا محصولات تراریخته برای این کشور مباحث اقتصادی و انحصاری ویژه ای را به دنبال دارد. در حال حاضر شرکت هایی دردنیا وجود دارند که انحصار اطلاعات بذرهای دستکاری شده به دست آنهاست و از این طریق این شرکت ها بر خوراک و امنیت غذایی کشورها تسلط کامل دارند."

متخصص ژنتیک: درسال 2015، بیش از 116870 هکتار از اراضی 5 کشور اروپایی زیر کشت ذرت تراریخته بود!

هر کشوری با توجه به نیازهای جامعه و شرایط اقلیمی، تصمیم به استفاده از ظرفیت های هر فناوری می گیرد. چنانکه مستحضرید در اتحادیه اروپا چندین کمپانی بزرگ و چندملیتی تولید بذر وجود دارد که در رقابت شدید با مونسانتو هستند و به این ترتیب برای مخالفت با تراریخت دلایل اقتصادی دارند و نه علمی. با این حال در سال 2015، 116870 هکتار از اراضی کشاورزی در 5 کشور ارپایی زیر کشت ذرت تراریخته بود! و بسیاری از کشورهای اروپایی در حال حاضر این محصولات را مصرف می‌کنند!

در کشور هند نیز دلیل چالش‌های پیش آمده کاملاً اقتصادی بوده است. به این ترتیب که عدم تولید بذور دارای عملکرد بالا در کشور هند موجب وابستگی کامل کشاورزان هندی به بذور شرکت‌های استثماری تولید کننده بذر مانند مونسانتو شده و مقروض شدن این کشاورزان تبعات اجتماعی زیادی داشته و موجب خودکشی تعدادی از آنها شده است. و اتفاقاً مشاهده این قبیل تجربیات، ضرورت تولید داخلی بذور تراریخته و ممانعت از وابستگی کشاورزی به واردات را آشکارتر می‌سازد.

اشاره به انحصار اطلاعات بذور اصلاح ژنتیکی شده در دست شرکت های استثماری و در نتیجه تسلط آنها بر خوراک و امنیت غذایی کشورها بسیار صحیح و واقع بینانه است. اما باید به این نکته توجه کرد که در حال حاضر حدود 60 درصد غذای مورد استفاده در ایران وارداتیست و به‌طور عمده توسط همان شرکت‌های استثماری تأمین می‌شود. و همین امروز هم امنیت غذایی کشور عزیزمان در خطر است. قطعاً تنها راه مقابله با واردات بذور از این شرکت‌ها و قطع وابستگی بخش کشاورزی، تولید داخلی و کاشت بذور اصلاح ژنتیکی شده (تراریخته) توسط نیروهای متعهد و متخصص ایرانیست.

دکتر ابتکار: استفاده از ژن Bt موجب افزایش استفاده از آفت کش می شود!

"در ابتدای کار گفته می شد که تولید و مصرف فرآورده های تراریخته به نفع محیط زیست است؛ زیرا از سم کمتری در تولید آنها استفاده می شود. اما بعد مشخص شد که بعضی از این فرآورده ها که ژن«BT»دارند و در برنج و برخی محصولات استفاده می‌شود، حتما نیازمند استفاده از آفت کش خاصی هستند. بنابراین شرکت هایی که اطلاعات ژنتیکی این بذرها را در انحصار دارند در کنار فروش ژن ها، این آفت کش ها را هم به میزان بالایی می فروشند. این در حالی است که بررسی ها نشان می دهد آفت کش مذکور خودش مضراتی را دارد. کارشناسان معتقدند که این آفت کش می تواند سرطان زا باشد. 15 تا 20 سال بعد از کشف محصولات تراریخته کارشناسان اعلام کردند که اتفاقا محصولات مذکور سم بیشتری مصرف می کنند و ادعای اولیه که محصولات تراریخته می تواند سبب کم شدن مصرف سم و آفت کش شود الان دیگر اثبات شده نیست. بنابراین بر سر این موضوع یا اینکه این اطلاعات ژنتیکی می تواند وارد محصولات غذایی شود بحث وجود دارد و همین بحث ها باعث شد که قوانین ملی در کشورها برای مصرف تراریخته ها وضع و ایجاد شود. در ایران هم این قوانین وجود دارد، هرچند به هیچ‌وجه تولید بذرهای تراریخته در کشور ما هنوز انجام نشده و هیچ مجوزی هم در این باره داده نشده است."

متخصص ژنتیک: ژن Btخودش آفت کش است و گیاه را مقابل نوعی آفت گیاهی به نام کرم ساقه خور مقاوم می کند

انتقال ژن Bt به گیاهانی مانند برنج، با هدف ایجاد مقاومت در این گیاهان به نوعی آفت گیاهی به نام کرم ساقه خوار شده است. در این گیاهان پروتئِن Bt تولید می شود که به‌طور اختصاصی آفت مورد نظر را از بین می برد. به‌این ترتیب کاملاً مشخص است که در مورد چنین گیاهانی استفاده از سموم آفت کش به صفر رسیده و یا بسیار بسیار کم خواهد بود. در مطلب ارائه شده به اشتباه عنوان شده که استفاده از ژن Bt موجب افزایش استفاده از آفت کش می شود!

کاملا صحیح است که سموم آفت کش شیمیایی سرطان زا هستند. علاوه بر آن این سموم موجب بیماری هایی مانند MS، پارکینسون و اتیسم می‌شوند. همچنین استفاده از این سموم موجب ناباروری، سقط جنین و تولد نوزادان ناقص الخلقه نیز می‌شود. همان‌طور که مستحضرید موضوع کشاورزان نازا در روستاهای شمال ایران به دلیل استفاده از سموم آفت کش به‌طور جدی مطرح است. بسیار باعث تأسف است که سرانه مصرف سموم آفت کش توسط هر ایرانی 400 گرم در سال است. به عبارت دیگر هر ایرانی سالانه به‌ واسطه مصرف محصولات کشاورزی آلوده به سموم آفت کش، 400 گرم سم می‌خورد!

تنها راه استفاده نکردن از این سموم و حذف آفت‌کش ها از کشاورزی، استفاده از ژن‌ Bt و یا سایر ژن‌هاییست که در طبیعت وجود دارند و حشرات آفت را کنترل می‌کنند.

دکتر ابتکار: ما با گندم تراریخته مخالف هستیم

"فقط ممکن است که در سطح آزمایشگاهی تولیدات تراریخته را داشته باشیم. به عنوان مثال درباره تولید گندم تراریخته جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست مطلقا مخالف هستند؛ چراکه گندم یکی از گونه های بومی ایران است. یعنی اولین گونه های گندم در جهان در ایران شناسایی و به کشورهای دیگر صادر شده است. بنابراین درباره تولید گندم دستکاری شده ژنتیکی به طور کامل مخالف هستیم. اما درباره تولید محصولات دیگر قبل از هرچیز باید ارزیابی ریسک انجام و پروتکل و شیوه نامه آن توسط وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت بهداشت و وزارت علم و فناوری ابلاغ شود. ما باید در قالب چارچوب ها حرکت کنیم و اگر واقعا قرار است از محصولات دستکاری ژنتیکی استفاده شود قبل از هرچیز باید تمامی جوانب آن را در نظر بگیریم."

متخصص ژنتیک: همین گندم هم حاصل دو فرآیند انتقال ژن بسیار بزرگ از یک علف هرز به گندم‌های اولیه در طبیعت است

کاملا صحیح است که گندم بومی ایران است. این موضوع باعث شده که انواع گونه های گیاهی هم خانواده با گندم و اجداد آنها در ایران وجود دارند و به‌این ترتیب منبع غنی از ذخایر ژنتییکی در اختیار ماست. همان‌گونه که در بخش‌های قبلی نیز اشاره شد، گندم نان که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد حاصل دو فرآیند انتقال ژن بسیار بزرگ از یک علف هرز به گندم‌های اولیه در طبیعت است. وگرنه هرگز گندم کنونی وجود نداشت!

عدم استفاده از ذخایر غنی ژنتیکی موجود برای ایجاد صفات مطلوب و مورد لزوم شرایط اقلیمی فعلی ایران مانند خشکی، شوری و ... منجر به نکاشت این محصول استراتژیک شده و حاصل آن واردات گسترده آن و وابستگی کامل غذایی خواهد بود. به‌این ترتیب غذای مردم ایران به‌طور کامل توسط همان شرکت‌های چندملیتی مانند مونسانتو تأمین خواهد شد که ما و شما می‌دانیم که دشمن و غیر قابل اعتمادند و قصد استثمار کشورها را دارند. به این ترتیب امنیت غذایی ایران عزیزمان به‌طور کامل به خطر خواهد افتاد!

پروتوکول و شیوه نامه تولید محصولات اصلاح ژنتیکی شده (تراریخته) سالهاست که تدوین شده و به مراجع مربوطه و از جمله سازمان محیط زیست ابلاغ شده است! همچنین حدود 20 سال است که اصلاح ژنتیکی گیاهان در بخش تحقیق و توسعه باقیمانده و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده و دستاوردهای مهمی به‌دنبال داشته است که با استفاده از آنها همه جوانب و ملاحظات ایمنی زیستی در مراحل پیش تولید محصولات در نظر گرفته می‌شود.

دکتر ابتکار: در دوره ای واردات محصولات دستکاری شده ژنتیکی به کشورما بی رویه انجام شد و وارد کنندگان در این خصوص دقت کافی نداشتند

"در تایید صحبت شما باید بگویم که بله متاسفانه در دوره ای واردات محصولات دستکاری شده ژنتیکی به کشورما بی رویه انجام شد و وارد کنندگان در این خصوص دقت کافی نداشتند؛ چراکه مقررات به نحوی که نشانه گذاری روی محصول انجام شود رعایت نشد. این در حالی است که فردی که می خواهد محصولی را خریداری کند حق این را دارد که بداند دستکاری شده یا سالم است؛ خودش تصمیم بگیرد که می خواهد این محصول را مصرف کند یا خیر. بنابراین اینها اهدافی است که ما اکنون به دنبال تحقق آنها هستیم و در شورای عالی ایمنی زیستی با همکاری دستگاه های مختلف آنها را دنبال می کنیم. بر این موضوع نیز تاکید داریم که حتما باید قوانین ملی درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی با جدیت اجرا شوند."

متخصص ژنتیک: واردات محصولات اصلاح ژنتیکی شده (تراریخته) همین امروز هم به‌طور گسترده و بدون برچسب‌های لازم به کشور صورت می‌گیرد!

واردات محصولات اصلاح ژنتیکی شده (تراریخته) همین امروز هم به‌طور گسترده و بدون برچسب‌های لازم به کشور صورت می‌گیرد! چنانکه می‌دانید عمده واردات محصولات کشاورزی ایران از کشورهایی مانند برزیل، آرژانتین، امارات (فاقد استعداد بالای کشاورزیست و محصولات غذایی به ایران وارد می‌کند!) و ... صورت می‌گیرد که مصرف کننده‌های اصلی بذور مونسانتو هستند! و به این ترتیب همه‌‌ این محصولات نیاز به برچسب دارند ولی تاکنون این قانون اجرا نشده است و بسیار عجیب است که مورد اعتراض نیز قرار نمی گیرد.

چنانکه می‌دانید محصولات وارداتی از مونسانتو اعم از اصلاح ژنتیکی شده و نشده غیر قابل اعتمادند. از آنجا که این قبیل شرکت‌های چندملیتی صهیونیستی دشمن کشور عزیزمان محسوب می‌شوند، هرگز نمی‌توان به غذای تولید آنها اعتماد نمود.

کاملاً صحیح است که برچسب گذاری ضروریست. هر فردی حق دارد بداند غذایی که استفاده می‌کند سالم است یا سرطان‌زا و ناسالم. هر فردی حق دارد بداند که غذایی که مصرف می‌کند سالم و اصلاح ژنتیکی شده است و با انتقال یک ژن بی نیاز از سموم آفت کش شده است و یا اصلاح ژنتیکی نشده و مملو از سموم شیمیایی سرطان زا، عقیم کننده و ... است! اگر به انسان، نه به چشم انسان، بلکه تنها به عنوان یکی از اجزای محیط زیست هم بنگریم، مصرف اینچنین بی‌رویه سموم شیمیایی آفت کش علیه او غیر منصفانه است. بنابراین ما نیز تأکید داریم که قانون برچسب گذاری هرچه سریع‌تر اجرا شود.

منبع:جهان