سکوت تامل برانگیز وزارت نفت درقبال انتقادها / زنگنه نمی‌تواند از قراردادهای جدید نفتی دفاع کند

به گزارش « نسیم آنلاین » روزنامه خراسان نوشت: قبلا گفتیم که در جریان بررسی و اصلاح الگوی قراردادهای جدید نفتی، وزارت نفت ضمن استقبال از انتقادات به بخشی از انتقادات به هیچ وجه ورود نمی کند و هیچ توضیحی ارائه نمی دهد. وزارت نفت حتی الگوی قبلی را رد کرد و برای جلب نظر منتقدان، مدت ها اجرای قراردادها را به تعویق انداخت. اما در تمام این مدت درباره بخشی از انتقادات سکوت کرد. سکوتی که آنقدر ادامه پیدا کرد که اکنون این نگرانی را ایجاد کرده است که این وزارتخانه حرفی برای گفتن درباره این موضوع ندارد. لذا ترجیح می دهد انتقادات را فیلتر کرده و به بخشی از آنها پاسخ داده یا مورد اصلاح قرار دهد. الگوی جدید قراردادهای نفتی، پیشرفت های فنی قابل توجهی نسبت به قراردادهای قبلی یعنی بیع متقابل داشت. در این الگو با افزایش زمان قرارداد و همچنین درنظرگرفتن دستمزد- بخوانید وصل کردن دریافتی طرف قرارداد به تولید میدان- تلاش شد تا منافع طرفین (شرکت مجری و شرکت ملی نفت ایران) همراستا شده و احتمال زیرسوال رفتن تولید صیانتی به خاطر منفعت طلبی طرف دوم کاهش یابد. موضوعی که در جریان بیع متقابل در مورد برخی از میادین ضررهای میلیاردی روی دست صنعت نفت گذاشته بود.با این حال همراستا کردن منافع با استفاده از این روش ها به طور همزمان بر جذابیت قراردادها - بخوانید سهم بری طرف خارجی از منابع ملی- افزود، اما طراحان قراردادها به این موضوع نیز بسنده نکرده و جذابیت های بیشتری مثل حذف سقف هزینه (capex)، معافیت مالیاتی و امکان افشای درآمدهای آتی - که برای خارجی ها به منزله موضوع مهم و جذاب "ثبت رزرو" است- نیز به خارجی ها ارائه کردند. در این شرایط این سوال مهم از سوی منتقدان مطرح شد که توسعه بالادست صنعت نفت به چه میزان نیازمند این جذابیت هاست؟ و به طور دقیق تر اینکه کدام میادین نیازمند لحاظ این میزان جذابیت برای جلب سرمایه و تکنولوژی خارجی است؟ این سوال هرگز با پاسخ روشنی از سوی وزارت نفت مواجه نشد. آنها همواره از اولویت بندی و واگذاری میادین مشترک و پرریسک و نیازمند تکنولوژی صحبت کردند اما هرگز لیست یا معیاری در این مورد ارائه نکردند. حتی در کنفرانس تهران که آذرماه گذشته برگزار شد لیستی از 50 میدان نفتی برای واگذاری منتشر شد که برخی از آنها با هیچ معیار معقولی، دارای اولویت محسوب نمی شد. اما این تنها محل سکوت عجیب وزارت نفت نبود. یک انتقاد مهم دیگر نیز این بود که بسیاری از مشکلات و آسیب های رخ داده در جریان 20 سال اجرای بیع متقابل نه ناشی از نوع قرارداد و ناهمراستا بودن منافع، بلکه ناشی از مشکلات زمینه ای شرکت نفت در نظارت و تهیه نقشه توسعه میادین بوده است. لذا اکنون نیز که با مدل های جدید منافع تا حدودی منطبق شده امکان تکرار تمام آن مسائل هست. منتقدان از وزارت نفت خواستند تا گزارشی از عملکرد بیع متقابل منتشر کند و توضیح دهد که توتال در پارس جنوبی چه کرده است؟ منتقدان بارها گفته اند که توتال به خاطر خوش خدمتی به قطری ها، از میان چهار لایه پارس جنوبی، فقط در لایه های غیرمشترک آن تولید کرده است تا قطری ها تا می توانند منابع ما را برداشت کنند. بارها انتقاد شده است که 10 فاز اول پارس جنوبی به گونه ای انتخاب و توسعه داده شده است که کمترین برداشت از منابع مشترک گاز انجام شود. همچنین صحبت ها در مورد رشوه هایی که توتال به برخی مدیران پرداخت کرده زیاد است. عملکرد شرکت های نفتی آجیپ الف و شل در میادین مختلف مثل سیری مورد انتقاد است. آن انتقادات از آن جهت مهم است که امکان تکرار آن هست و ممکن است عینا تکرار شود و قطعا با تغییر نوع قرارداد اصلاح نمی شود. موضوعات این انتقادات که مربوط به دوران مسئولیت تیم کنونی در وزارت نفت - در دوران اصلاحات- است همچنان مسکوت است.نگارنده پیش از این تلاش می کرد بدون شنیدن نظر وزارت نفت درباره این مسائل قضاوت نکند و همواره از وزارت نفت توضیح خواسته ایم و به قضاوت ننشسته ایم. اما این سکوت طولانی مدت نفتی ها در مورد این بخش از انتقادات کمی نگران کننده شده است. از این مسائل مهم تر آن که اخیرا ادعا شده است شرکت مناطق نفت خیز جنوب - شرکت زیرمجموعه شرکت ملی نفت و بزرگترین تولیدکننده نفت کشور- مذاکرات بسیار زیادی برای جذب سرمایه از کشورهای مختلف انجام داده است و خارجی ها نیز حاضرند در قالب قراردادهای خدماتی - که جذابیت بسیار کمتری نسبت به IPC- برای آنها دارد وارد همکاری با ایران شوند. اما وزارت نفت که با ادعای ناتوانی قراردادهای خدماتی پیشین دست به طراحی قراردادهای جدید فعلی زده است از مناطق نفت خیز خواسته به هیچ وجه اخبار این مذاکرات را رسانه ای نکند! ما باز هم به قضاوت نمی نشینیم اما این سوال را مطرح می کنیم که با گذشت بیش از یک ماه از این زمزمه ها چرا وزارت نفت توضیح نمی دهد؟ به هرحال منتظر هستیم تا وزارت نفت ضمن توضیح، این انتقادات را هم بپذیرد و از مدل جذاب قراردادهای نفتی در جایی که لازم است استفاده نماید.