تاسیسات هسته‌ای ایران نفوذناپذیر شد/ تهران پازل استراتژیک منطقه را دگرگون کرد

گروه بین الملل « نسیم آنلاین »- اندیشکده «امریکن اینترپرایز» در مقاله‌ای به موضوع خرید سامانه موشکی S-300 توسط ایران از روسیه پرداخته و پیامدهای افزایش این سامانه موشکی و تاثیرات آن در توان دفاعی ایران را ارزیابی کرده است. آنچه در ادامه می خوانید خلاصه ای از گزارش این موسسه آمریکایی است:

بحث در مورد اینکه آیا روسیه سامانه موشکی سطح به هوای S-300 را به ایران تحویل خواهد داد یا خیر، به نوعی عواقب استراتژیک تحویل این سامانه را که در حال حاضر انجام می‌شود، در پرده‌ای از ابهام فرو برده است. سال‌های زیادی، پیشروی و عقب‌نشینی موسکو و تهران بر سر این مسئله، موجب افزایش تنش‌ها بین دو کشور شد که به نظر می‌رسد این تنش‌ها حل و فصل شده‌اند. با این حال، استقرار قطعات S-300 در ایران، به طور حتم یک تغییر دهنده بازی استراتژیک در منطقه به شمار می‌رود و چالشی است که در حال حاضر باید توجه بین المللی را معطوف آن کرد.

البته درست است که ارتش آمریکا قادر به شکست سامانه S-300 است اما این امر تنها با اختصاص هواپیماهای بسیار بیشتر، از جمله پیشرفته‌ترین هواپیماهای رادارگریز، و یک تلاش نظامی بزرگ با هدف از بین بردن این سیستم، پیش از اقدام برای اهداف دیگر، ممکن خواهد شد. ارتش اسرائیل و کشورهای عربی، در حال حاضر با استفاده از روش‌های معمول، قابلیت شکست سامانه موشکی S-300 را ندارند. این موضوع به خصوص زمانی حقیقت خواهد داشت که ایران تایید کند روسیه در حال ارائه پیشرفته‌ترین نسخه این سامانه است.

اگر ارتش‌های منطقه بخواهند که قابلیت خود برای انجام حملات هوایی به ایران را همچنان حفظ کنند، به خرید پیشرفته‌ترین هواپیماها و سلاح‌های آمریکایی و توسعه روش‌های عملیاتی جدید، نیاز پیدا خواهند کرد. اگر آنها مایل به حفظ این قابلیت‌ها نباشند، ایران یکی از عناصر مهم بازدارنده علیه فعالیت‌های خود در منطقه را حذف خواهد کرد. اگر کشورهای منطقه این کار را نکنند، استقرار سامانه S-300 به ایجاد و تقویت یک مسابقه تسلیحاتی در منطقه کمک خواهد کرد.

طبق گزارش‌ها، روسیه تحویل موشک‌های مورد نیاز سامانه موشکی سطح به هوای S-300 به ایران را آغاز کرده است. قطعات جداگانه غیرموشکی این سامانه، از جمله لوله‌ها و رادارهای موشک، قبلا تحویل داده شده و در طول رژه نیروهای مسلح ایران در 17 آوریل 2013 به نمایش گذاشته شده است. اگر روسیه تمام اجزای لازم یک سامانه S-300 کاملا کاربردی را به ایران تحویل دهد، این مسئله تاثیر بسیار مهمی بر موازنه قدرت نظامی در منطقه خواهد گذاشت.

S-300 به خانواده سیستم‌های SAM تعلق دارد که قادر به شناسایی، هدف قرار دادن و تیراندازی به موشک‌ها و هواپیماهای متعدد است. سامانه موشکی S-300 ،‌ بسته به نوع موشک و قطعات مربوط به آن، می‌تواند علیه هواپیماهای با قابلیت چرخش بال و یا ثابت، سیستم‌های هوایی بدون سرنشین، موشک‌های بالیستیک با برد کوتاه و احتمالا برد متوسط، موشک‌های کروز و موشک‌های هواپرتاب با قابلیت پرتاب دور، مورد استفاده قرار گیرد. S-300 می‌تواند به عنوان بخشی از یک سامانه پدافند هوایی یکپارچه موسوم به (IADS) با یک واحد متحرک جاده‌ای مستقل با قابلیت محدود خارج از جاده (آفرود)، عمل کند.

این یک سامانه پیشرفته است که پخش پارازیت در مدار و مسدود کردن آن دشوار است. مقابله با سامانه S-300 نیازمند مجموعه‌ای از هواپیماهای سرنشین‌دار با قابلیت‌های مختلف است. ارتش آمریکا می‌تواند این کار را انجام دهد اما به جز این کشور و نیروهای نظامی چند کشور دیگر که تعدادشان زیاد نیست، سایر کشورها قادر به انجام چنین کاری نیستند.

S-300 برای اولین بار در سال 1980 مستقر شد و از آن زمان تاکنون، دستخوش تغییرات و اصلاحات متعدد شده است. انواع زمینی، ‌دریایی و همچنین نسخه‌های داخلی و صادراتی آن وجود دارد. ناتو برخی از انواع این سامانه را نامگذاری کرده است که از آن جمله می‌توان به گرامبل SA-10 (نسخه اصلی سامانه S-300 )، گارگویل SA-20 (سامانه پیشرفته تر S-300 PMU-2 که روس‌ها آن را (فیوریت) یا برگزیده می‌نامند) و گرولر SA-21 (که در ابتدا S-300 PMU-3 نامیده می‌شد و در حال حاضر S-400 نام دارد و روس‌ها آن را تریومف می‌نامند) اشاره کرد. سیستم‌های پیشرفته‌تر به طرز قابل توجهی، نسبت به انواع اولیه، قابلیت‌های بیشتری دارند.

S-300 متشکل از چند جزء اصلی است که همگی به طور جداگانه بر روی خودروهای متحرک جاده‌ای (اما نه تمام زمین‌های عملیاتی) نصب می‌شوند که شامل رادار جست‌ و جو (برای پیدا کردن و ردیابی هواپیما‌های ورودی)، رادار کنترل آتش (برای هدف‌گیری موشک‌ها و هدایت آنها به سوی اهدافشان)، ماژول فرمان، خودروی حمل کننده و موشک‌ها است. روس‌ها دائما، اجزای این سامانه را به طور جداگانه ارتقا می‌دهند. این ارتقا متقابلا سازگار است، تا جایی که مشتریان می‌توانند ترکیب مختلفی از اجزای گوناگون را به کار ببرند. این قابلیت ادغام اجزای قدیمی، برای ایران که در حال حاضر مقادیر قابل توجهی از تجهیزات مازاد روسیه را در اختیار دارد، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به علاوه، این مزیت، به ایران اجازه خواهد داد که سامانه S-300 خود را هنگامیکه روسیه عناصر پیشرفته‌تری از این سامانه را ارائه داد، به طور تدریجی ارتقا دهد. در حال حاضر نیروهای روسیه مشغول به روز رسانی و ارتقای پدافند هوایی خود برای سیستم‌های S-400/S-500 هستند . این فرآیند، به احتمال زیاد اجزای اضافی S-300 را آزاد می‌کند که روس‌ها می‌توانند آن را در اختیار ایران قرار دهند.

ارتش آمریکا توانایی شکست دادن یک سامانه S-300 را دارد. اما برای این کار به یک «بسته حمله‌ای» اختصاص داده شده نیاز دارد که متشکل است از یک حمله اشباع (اصابت همزمان در چندین دور) با ترکیبی از موشک‌های کروز، موشک‌های HARM و سلاح‌های هواپرتاب با قابلیت پرتاب دور برای ناتوان سازی و آسیب رساندن به سامانه یا انهدام نرم، و به دنبال آن، بمباران گسترده توسط هواپیماهای رادارگریز است که انهدام سخت را تضمین می‌کند. این یک ماموریت سخت اما ممکن است.

عرضه سامانه S-300 به ایران، موازنه راهبردی قدرت را تغییر می‌دهد؛ به این خاطر که هیچ کشور دیگری در جهان به جز آمریکا قادر نیست علیه یک سامانه S-300 ، حمله‌ای با اطمینان و احتمال موفقیت بالا راه‌اندازی کند. فقط آمریکا است که با سلاح‌های متعدد در چندیدن محور، تجهیزات تخصصی و سلاح‌های مورد نیاز برای راه‌اندازی یک حمله اشباع را به میزان کافی در اختیار دارد. هر کشور دیگر یا ائتلافی از کشورها، در صورت حمله به یک سامانه S-300 ، با استفاده از سلاح‌ها و تاکتیک‌های موجود، متحمل تلفات و خسارات قابل توجهی خواهد شد. هر کشور دیگر یا ائتلافی از کشورها که قصد حمله به یک سامانه S-300 را دارد، دست کم باید تاکتیک‌های غیراستاندارد از جمله حملات سایبری و جاسوسی برای شکست دادن یک سامانه S-300 استفاده کند.

روسیه سامانه S-300 را به گونه‌ای طراحی کرده است که با به روزرسانی‌ها و ارتقا در آینده سازگار است. کل خانواده سیستم‌های موشکی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با تمامی قطعات قدیمی و تمام قطعاتی که قرار است در آینده عرضه شوند، قابل استفاده هستند. ایران می‌تواند با استفاده از S-300 PMU-2 به مهارت عملیاتی دست پیدا کرده و به سرعت با نسخه‌های پیشرفته‌تر و موشک‌های بیشتری سازگاری پیدا کند. روسیه سیستم‌های S-300 ، S-400 و S-500 را به طور کامل تولید می‌کند. همانطور که واحدهای روسیه به این سیستم‌های پیشرفته ضددسترسی مجهز شده‌اند، ایران نیز به مقادیر قابل توجهی از میراث قطعات S-300 دسترسی پیدا خواهد کرد.

ترکیب دقیق، قابلیت‌ها و کمیت سامانه موشکی S-300 ایران، هنوز نامشخص است. با این حال، به طور حتم روسیه در حال عرضه یک سامانه S-300 قابل استفاده به ایران است. با عمیق‌تر شدن همکاری و مشارکت روسیه و ایران، و در حالیکه روسیه با سرعت تمام، سیستم‌های S-400 و S-500 را برای استفاده خود می‌سازد، منطقی به نظر می‌رسد که فرض کنیم ایران از این محموله S-300 اولیه برای دستیابی به مهارت عملیاتی در ارتش خود استفاده کند و ارتش خود را برای پذیرش و استفاده از مقادیر بزرگتری از اجزای مازاد سامانه S-300 روسیه در آینده نزدیک، آماده خواهد کرد.

از آنجایی که سامانه S-300 به گونه‌ای ساخته شده است که با قطعات و اجزای قدیمی و بروزرسانی‌های آینده سازگار باشد، این امکان نیز وجود دارد که در آینده نزدیک، روسیه سیستم‌های S-400 و S- 500 A2/AD خود را که قابلیت‌های بیشتری دارند، صادر کند و ایران می‌تواند به سرعت در استفاده از این سیستم‌ها مهارت پیدا کند. پیش از صادرات S-300 به ایران، روسیه بارها سعی کرد تا از تهدید صادرات S-300 به عنوان اهرم فشار در مذاکرات با آمریکا استفاده کند. به محض اینکه ایران در سامانه S-300 مهارت پیدا کند، هیچ محدودیت فنی برای صادرات یک سامانه S-400 به ایران، توسط روسیه وجود نخواهد داشت. ازآنجایی که سامانه S-400 با استفاده از هواپیمای باری سنگین آنتونوف-124 قابل استقرار در هوا است، روسیه می‌تواند در کمترین زمان ممکن، سامانه S-400 را به ایران صادر کرده و این سیستم را در عرض چند روز قابل استفاده کند. با ثروت بادآورده‌ای که حاصل لغو تحریم‌ها است، به نظر می‌رسد که ایران می‌تواند هر سیستمی را که روسیه عرضه می‌کند، خریداری کند.

به محض آنکه ایران در سامانه S-300 مهارت پیدا کند، امکان دارد و شاید به احتمال زیاد، روسیه سعی کند که از تهدید صادرات S-400 به عنوان اهرمی علیه آمریکا استفاده کند. برنامه هسته‌ای ایران، با اینکه در برابر یک حمله هوایی (علیه تسلیحات هسته‌ای) غیرقابل نفوذ نیست، اما به دلیل اینکه پراکندگی جغرافیایی تاسیسات هسته‌ای ایران، و در برخی زیر زمینی بودن آنها، به خوبی محافظت شده است. در یک سناریوی پس از توافق هسته‌ای، حضور سامانه S-300 ، حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را بسیار دشوارتر خواهد کرد.

نتیجه این تحولات، افزایش چشمگیر توانایی ایران در دفاع از حریم هوایی خود در برابر تمام مهاجمان خارجی، از جمله آمریکا خواهد بود. همسایگان ایران اگر مایل به حفظ توانایی حمله به اهداف مشخص در ایران هستند، باید نیاز به ارتقای نیروهای هوایی و موشکی خود را در نظر بگیرند و آمریکا باید برای یک بسته حمله‌ای بسیار گسترده‌تر، صرفا برای شکست سامانه S-300 ،‌ پیش از اقدام برای حمله به هرگونه هدف دیگر، در صورت درگیری با ایران،‌ برنامه‌ریزی کند. سامانه موشکی S-300 یک تغییر دهنده بازی استراتژیک در منطقه است و سیاستگذاران آمریکایی و برنامه‌ریزان نظامی باید بر همین اساس در پیش‌فرض‌‌های خود تجدید نظر کنند.