مددسراهایی برای مدد به بی‌خانمان‌های تهران
نیازی که در شب‌های سرد، بیشتر احساس شد
زندگی شهری به صورت طبیعی دارای معضلاتی است که با مدیریت قوی و کارآمد می‌توان تا حدودی بر آن‌ها فائق آمد، یکی از این معضلات، حضور افراد بی‌خانمان یا کارتن خواب در درون و حاشیه شهرهای بزرگ است.
گروه جامعه « نسیم آنلاین »: افراد بی‌خانمان معمولا به کسانی اطلاق می‌شود که به صورت دائمی یا در مقاطع طولانی مدت، در معابر عمومی شهر‌ها زندگی را سپری می‌کنند و از امکانات حداقلی برای گذران زندگی محرومند. در قوانین کشور‌ها به صورت خاصی به موضوع فقر و معضلات بی‌خانمان‌ها پرداخته می‌شود تا با اقدامات حمایتی، این معضل تا حدودی مرتفع شود.
به طور کلی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حمایت از مستضعفین دارای جایگاه ویژه‌ای است. در اصل سوم قانون اساسی، دولت مکلف شده تا رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه های مادی و معنوی مهیا کند و در ادامه تاکید کرده ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه های تغذیه و مسکن و کار و بهداشت و تعمیم بیمه از وظایف دولت می‌باشد.
اما در این میان نهاد‌ها و سازمان‌های دیگری مانند کمیته امداد و سازمان بهزیستی نیز ایجاد شده‌اند که به صورت تخصصی به معضلات اجتماعی بپردازند.
با این وجود گستردگی مسائل اجتماعی، ایجاب می‌کند تا سازمان‌های عمومی مانند شهرداری‌ها نیز برخی از بار حل مسائل را بر دوش بکشند. در این میان شهرداری تهران توانسته الگوی مناسبی را در سال‌های اخیر در بحث اسکان و ساماندهی امور بی‌خانمان‌ها انجام دهد و حتی بعضا فرا‌تر از وظایف قانونی خود در این امور مشارکت داشته باشد. شماره تلفن ۱۳۷، در این روزهای سرد بیشتر از هر زمان دیگری از سوی شهروندان تهرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا ماموران شهرداری را برای انتقال بی‌خانمان‌های موجود در سطح شهر فراخوانند. موضوعی که مددسراهای شهرداری را به اماکن شناخته شده برای شهروندان تبدیل ساخته است.
رشد مددسراهای تهران و نجات هزاران نفر از مرگ و بیماریدر روزهای سرد پاییزی و زمستانی، نیاز به گرمخانه یا مددسرا به صورت محسوسی احساس می‌شود. افرادی که هیچ مکانی برای فرار از سوز سرما در اختیار ندارند، به طور قطع نیازمند حمایت ویژه هستند. به همین منظور شهرداری تهران از سال ۱۳۸۳ به موضوع سرو سامان دادن به اوضاع بی‌خانمان‌ها و کارتن خواب‌ها در سطح شهر تهران ورود پیدا کرد. در سال ۱۳۸۳ شهرداری به منظور اسکان شبانه مددجویان بی‌خانمان اقدام به راه اندازی ۲ باب مددسرا به شکل چادر در پارک‌های المهدی (منطقه۹) و هرندی (منطقه ۱۲) نمود.
با شروع دوران مدیریت محمدباقر قالیباف، ساخت مددسرا‌ها به کارویژه سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران تبدیل و با افزایش مخاطرات اجتماعی در سطح شهر، به مرور بر تعداد آن‌ها افزود شد. در سال ۱۳۸۵ دو مددسرای خاوران و بهمن با ظرفیت ۴۰۰ و ۱۵۰ نفر راه اندازی شد. این روند در سال‌های بعدی نیز دنبال شد و در سال ۱۳۹۰ راه اندازی مددسرا‌ها در مناطق ۲۲ گانه شهرداری مدنظر قرار گرفت، به طوری که از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ تعداد ۱۶ مددسرا یا گرمخانه در سراسر شهر تهران، شروع به فعالیت کردند.
با گسترش خدمات شهرداری تهران به مددجویان، مددسرا‌ها به خصوص در شب‌های سرد زمستان، تنها ملجاء و سرپناه افراد بی‌خانمان در پایتخت شده‌اند. هرچند با وجود گستردگی شهر تهران، اسکان و ارائه خدمات به کلیه مددجویان و جامعه هدف ممکن است صورت نگیرد، اما با وجود مددسراهای موجود در سطح شهر، بخش اعظمی از کارکرد حمایت از مددجویان مرتفع شده است.
الگوی مددسراهای تهران برای سایر شهرهاهدف اصلی ایجاد مددسرا‌ها کاهش و کنترل آسیب‌های اجتماعی با محوریت بی‌خانمان هاست. در کنار این هدف، اسکان موقت و شبانه، ارائه خدمات اجتماعی و حمایتی، تامین نیازهای اولیه، ارتقاء امنیت جسمی و پیشگیری از آسیب‌های مربوطه، ایجاد حساسیت لازم در جامعه نسبت به پدیده بی‌خانمانی و جلب مشارکت‌های مردمی است.
شهرداری تهران توانسته با استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد و ارائه خدمات اجتماعی به مددجویان، شعار مدیریت شهروندان بر امور اجتماعی را عینی‌تر و عملیتر سازد. این الگو توانست در زمان ورود موج سرمای شدید در روزهای اخیر، به کمک افراد بی‌خانمان و مددجو بیاید و به طور قابل توجهی از میزان آسیب پذیری این افراد جلوگیری کند.
براساس آمار سازمان خدمات اجتماعی شهرداری، ظرفیت پذیرش مددسراهای تهران چند هزار نفر است که در زمان اوج فعالیت آن‌ها در روزهای اخیر ۲۰ درصد نیز افزایش پذیرش داشت.
بنابراین خدماتی که از سوی شهرداری تهران برای حمایت از افراد مددجو ارائه می‌شود، توانسته بخشی از سازوکار حمایتی از اینگونه افراد را براساس قانون اساسی کشور انجام دهد. این قبیل اقدامات ابتکاری می‌تواند به عنوان یک الگوی مناسب برای بسیاری از شهرهای کشور که با معضل کارتن خواب‌ها روبه رو هستند، ترویج یابد. هرچند سازمان‌ها و نهادهای خدماتی مانند بهزیستی کشور در امر ساماندهی مددجویان وظایفی بر دوش دارند، اما ورود نهادی عمومی همانند شهرداری پایتخت توانسته، در ارائه خدمات با کیفیت و نوین و همچنین کاهش معضلات اجتماعی در سطح شهر، تحول گسترده‌ای ایجاد کند.
