آوینی متفکرِ دوران گذار/ "فتح خون" محبوب ترین کتاب سید شهیدان اهل قلم

گروه فرهنگی « نسیم آنلاین »؛ «وقتی به خرمشهر رسیدیم هنوز خونین‌شهر نشده بود شهر هنوز سرپا بود، اگرچه احساس نمی‌شد که این حالت زیاد پر دوام باشد، و زیاد هم دوام نیاورد ما به تهران بازگشتیم و شبانه‌روز پای میز موویلا کار کردیم تا اولین فیلم مستند جنگی درباره‌ی خرمشهر از تلویزیون پخش شد؛ فتح خون .

مجموعه‌ی یازده قسمتی "حقیقت" کار بعدی گروه محسوب می‌شد که یکی از هدف‌های آن ترسیم علل سقوط خرمشهر بود .

یک هفته‌ای نگذشته بود که خرمشهر سقوط کرد و ما در جست‌و‌جوی "حقیقت" ماجرا به آبادان رفتیم که سخت در محاصره بود تولید مجموعه‌ی حقیقت این گونه آغاز شد . »

شهید سید مرتضی آوینی در شهریور سال 1326 در شهر ری متولد شد تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در شهرهای زنجان، کرمان و تهران به پایان رساند و سپس به عنوان دانش‌جوی معماری وارد دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد او از کودکی با هنر انس داشت؛ شعر می‌سرود داستان و مقاله می‌نوشت و نقاشی می‌کرد تحصیلات دانشگاهی‌اش را نیز در رشته‌ای به انجام رساند که به طبع هنری او سازگار بود ولی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی معماری را کنار گذاشت و به اقتضای ضرورت‌های انقلاب به فیلم‌سازی پرداخت.

کتاب های شهید آوینی برای خیلی از اهالی فرهنگ، هنر و رسانه سرمنشا و آغاز کتابخوانی بوده است.

به بهانه بیستم فروردین، سالروز شهادت شهید مرتضی آوینی به سراغ اهالی فرهنگ و رسانه رفتیم تا بدانیم کدام کتاب آوینی برایشان جذابیت داشته است:

رضا رسولی، نویسنده:

من مستمرا یادداشت ها ومقالات شهید آوینی را در مجله سوره خوانده ام؛ اما تجمیع نظریات ایشان را در برخی کتاب هایشان نظیر «فتح خون»، «فردایی دیگر»، «آغازی بر یک پایان»، «حلزون های خانه به دوش»، «آیینه جادو» و«مبانی توسعه وتمدن غرب» خوانده ام.

کتاب ها و آثار این شهید عزیز دو ویژگی دارد؛ یک حکمت ودو.حماسه.

حکمت آثار او مبتنی بر فهم دقیق، عمیق ومعرفتی او از موضوعاتی است که درباره آن ها سخن می گوید یا می نویسد و به عبارت دیگر تسلط آوینی بر مفاهیم مورد بحث است.

بعد حماسی آثار او رنگ وبوی شهادت، گذشتن ازخویشتن خویش و فدا سازی من وتن برای حقیقت جان را شامل می شود در واقع حماسه وحرکت شکوهمند مفهومی به سمت تعالی بشر و نفی بت های امروزین از ویژگی های آثار شهید آوینی است

حسام آبنوس:

فتح خون و رستاخیز جان دو کتابی است که از آثار شهید آوینی خوانده‌ام.

کتاب «شهید فرهنگ» هم که مجموعه‌ای از خاطرات پیرامون این شهید از زبان دوستان، خانواده، نزدیکان و ... است را نیز خوانده‌ام .

به نظرم آوینی یک انقلابی متعهد است که در کارش تعارفی با احدی ندارد و فقط برایش خدا محوریت دارد .

کتاب‌های او نیز بازتاب اندیشه‌های توحیدی است که به جهان و فرهنگ با همین دید می‌نگریسته است. او را باید یک روشنکفر مسلمان دانست که در رشته‌های مختلف سررشته داشته است.

او انقلاب اسلامی را زمینه‌ساز یک انقلاب بزرگ جهانی می‌دانسته و در تمام آثارش نیز با همین رویکرد به موضوع نگاه می‌کرده است .

امین اکبری:

بنده تنها کتابی که از سید مرتضی آوینی خوانده ام کتاب «فتح خون» بوده است که کتاب بسیار خوبی در حوزه ادبیات عاشورایی ست این کتاب یکی از کتابهای محبوب من در این زمینه است و تا به حال به چند نفر از دوستان خود کتاب فتح خون را هدیه داده ام.

سید مهدی موسوی تبار:

فتح خون، گنجینه آسمانی و آیینه جادو را خواده ام؛ کتاب های ایشان نثر دلنشینی دارد و و با گذشت زمان رنگ کهنگی نگرفته است؛ فکر می کنم این کتاب ها به عنوان یک گنجینه غنی برای نسلهای بعدی بماند.

محمدصادق علیزاده:

تقریبا همه کتاب های شهید آوینی را خوانده ام.

جسارت طرح مباحث این چنینی آن هم در اوایل دهه هفتاد که خب زدن این حرفا هزینه های سنگین رسانه ای و فرهنگی داشته اولین چیزی هست که به ذهن هر خواننده ای می رسد.

کنار این بحث هم جرات متفاوت فکر کردن نسبت به جو و فضای عمومی فرهنگ و هنر و اینکه می شود جورِ دیگری هم اندیشید از دیگر وجوهی است که در کتاب های ایشان به چشم می آید.

آوینی و آثار ایشان به نظر من مسیری است که در نفی بودنِ واقعیت موجود است و طلبِ آرمانشهری که باید باشد. از این جهت نباید از آوینی و آثارش انتظار داشت که در حکم یک تئوری پرداز و معمار، جزئیات اندیشه کلان خودش را هم به تصویر کشیده باشد. به تعبیر دکتر کچویان، آوینی متفکرِ دوران گذار است. نفیِ واقعیتِ موجود و نیل به آرمانی که باید باشد .

محمد مهدی شیخ صراف:

آیینه جادو (سه جلد)، آغازی بر یک پایان، فتح خون، شهری در آسمان و گنجینه آسمانی (مجموعه گفتارهای کامل برنامه روایت فتح) مجموعه آیینه جادو با گذشت این همه سال هنوز به واسطه منظر سینمایی دقیق و در بر داشتن نقدهای سینمایی شهید آوینی بهترین مرجع برای تبیین تئوری سینمای انقلاب است و سنگ محکی که امروزه با ملاک قراردادن آن ببینیم در این چهار دهه اخیر مدیران فرهنگی چه بلایی بر سر سینمای کشور آورده اند . بی شک فتح خون یکی از بهترین آثار عاشورایی است که تابحال خوانده ام. نثر این کتاب منحصر به فرد است و خواندنش همیشه تازگی دارد و مهمتر از همه اینکه از منظر امروز و کارکرد امروزی به عاشورا می نگرد نه صرفا روایت یک واقعه در دل تاریخ .

میثم امیری، نویسنده:

من مقاله‌های شهید آوینی را از روی سایتی که به اسم ایشان است خوانده‌ام به همراه نقد فیلم‌هایش. تصورم این است که بخش مهمی از مجموعه آثار ایشان را مطالعه کرده‌ام .

آوینی یک تئوریسن جدی و خوش‌فکر است و به شدت انسان . او آکنده از انسانیت بود و آن‌چه می‌نوشت و می‌اندیشید از همین صفت انسانی او نتیجه می‌شد.

او با جان پرشور و سالمش می‌دید و حس می‌کرد و تجربه می‌کرد و از این رهگذر اصول فکری و هنری خود را صیقل می‌داد. برای من، آوینی باسوادترین متفکر انقلاب اسلامی است که باسواد بودنش از این که بی‌حجاب ایدئولوژی می‌دید و می‌نوشت ناشی می‌شد.

اهل تعارف، زدوبند در پشت پرده و پوشاندن حقیقت نبود. بسیاری از مثلا دوستان ریشو از او فراری بوده‌اند و بسیاری از دوستان مثلا آن طرفی دل‌باخته‌اش. شهادتش و سید شهیدان اهل قلم شدنش باعث روشنفکر و مسلمان قلابی به فکر مصادره‌اش بیافتند. ولی او اصیل می‌ماند و ذاتا مصادره‌شدنی نیست .

ابراهیم اکبری دیزگاه، نویسنده:

من کتاب های شهید آوینی را خیلی وقت پیش خوانده ام. تقربیا همه اش را . آن موقع برایم خیلی جذاب بودند و طبیعتا قابل استفاده.

کتاب آینه جادویش برایم بیشتر از همه جالب بود. البته بعدا با آشنا شدن با آرای مرحوم فردید و دکتر داوری و مددپور حرف های شهید آوینی به نوعی رنگ باختند. احسان رضایی:

فکر می کنم اغلب آثار شهید آوینی را خوانده ام.

بعضی هایشان به کار دانستن نکات و اطلاعاتی از تاریخ فرهنگی معاصر می آید مثل «حلزون های خانه به دوش»

بعضی دیگر مثل جلد اول «آیینه جادو» یا مجموعه مقالات «آغازی بر یک پایان» بحثهای جدی و نیازمند توجه است.

یک دسته از آثارشان هم مثل «فتح خون» یا «گنجینه آسمانی» که گفتارهای متن مستند روایت فتح است، آثار ادبی هستند

به شخصه از این دسته سوم بیشتر لذت می برم.

میثم رشیدی مهرآبادی:

کتاب های گنجینه آسمانی، آیینه جادو، رستاخیز جان و فتح خون را از این شهید عزیز خوانده ام.

سایر کتاب هایشان را هم تورق کرده ام؛ کتاب های شهید آوینی بیشتر جمع آوری آثارو نوشته های رسانه ای و مطبوعاتی ایشان است لذا به دید یک کتاب مستقل نمی شود به آن ها نگاه کرد . سید مرتضی در زمان نوشتن هر کدام از این یادداشت ها حس و حال ویژه خودش را داشته و ممکن است در آن ها شدت و ضعف هایی دیده شود اما چیزی که بیشتر از هر چیزی خواننده را مجذوب نوشته های او می کند، روانی و سادگی آن در بیان تندترین بیانیه های اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی است .

خواندن کتاب های آقا مرتضی برای همه جوان هایی که می خواهند اتفاقات و تحولات پیرامونی شان در زمینه های مختلف را به خوبی بشناسند و سرشان کلاه نرود، لازم است .

اگر چه متاسفانه ناشر جدید این کتاب ها آن ها را با قیمت های بالایی عرضه می کند که تهیه شان برای یک جوان مثلا دانشجو کار راحتی نیست .

محمد حقی:

همه کتاب های ایشان را خوانده ام؛ کتاب «فتح خون» بدلیل عاطفی و حماسی بودنش خیلی جذبم کرد و کتاب «توسعه و مبانی تمدن غرب» به لحاظ عمق تحلیل.

بنظرم با آوینی همانگونه که میتوان با عمق مطلب مواجه شد میتوان به مفهموم متعالی هم نزدیک شد؛ یعنی درکنار اینکه بینش را درگیر میکند گرایش هم میدهد.

حمید نورشمسی:

من تقریبا تمام آثار سید مرتضی به جز کتابی که متن گفتارهای او بر مستند خرمشهر را خوانده‌ام؛ حتی برخی را دوبار خواندم. سخت می‌شود همه را یکجا و در یک جمله جمع کرد؛ اما در سنی که من با آوینی آشنا شدم حرف‌های او آب خنکی بود بر جان تشنه ما در مواجه با مدرنیسم اجتماعی که حسش می‌کردیم و داشت خودش را به هر شکل بر مناسبات روزمره ما تحمیل می‌کرد .

هنوز که هنوز است به نظرم به عنوان یک متفکر و تئوریسین فرهنگی انقلاب اسلامی جا دارد که به حرف‌های حساب و دغدغه‌های او به شل جدی نگاه کرد و دید از کجا پایه‌های ساخت فرهنگی نظام کج گذاشته شده که امروز چه در سینما و چه در تئاتر و چه حتی در نشر پر ارزش ترین اثر از قضا غیرانقلابی‌ترین و غیرآرمانی‌ترین آنهاست.