حجت الاسلام محمدیان الگوی موفق مدیریت فرهنگی است

عصر روز گذشته طی حکمی از سوی مقام معظم رهبری حجت‌الاسلام مصطفی رستمی به ریاست نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها منصوب شد. پیش از او حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد محمدیان این مسئولیت را برعهده داشت. به همین بهانه سراغ حجت‌الاسلام علیرضا پناهیان که او نیز با بدنه دانشجویی و دانشگاهی در ارتباط است رفتیم و در مورد ویژگی‌های آقای محمدیان پرسیدیم. پناهیان در این گفت‌وگو پیرامون رئیس سابق نهاد رهبری می‌گوید:‌ «من شنیدم که مقام معظم رهبری درباره ایشان فرموده‌اند که ما ارادت‌مان بعد از پایان‌خدمت ایشان بیشتر شده است.» پناهیان در بخش دیگری از سخنان خود درباره محمدیان معتقد است: ‌«گاهی در جلسات ما می‌دیدیم که ممکن بود درباره یک فردی که دارای مواضع سیاسی غلطی است، مبالغه‌آمیز صحبت شود اما ایشان جلوی مبالغه و تحلیل منفی داشتن درباره افراد را می‌گرفت. لذا فکر می‌کنم که اگر روش مدیریت ایشان به افراد معرفی بشود در جامعه، سطح امید را افزایش می‌دهد.»

حضرتعالی فردی هستید که سال‌ها با بدنه دانشگاهی ارتباط داشته‌اید و از نزدیک با حاج‌آقای محمدیان کار کرده‌اید، به‌نظر شما ویژگی بارز ایشان در مدیریت مجموعه‌ای مانند نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها چه بوده است؟

حاج‌آقای محمدیان جدا از فضل و سواد حوزه‌ای کافی و خوبی که برخوردار هستند، به‌طور خاص روی صحبت‌های امیرالمومنین(ع) هم کار کرده‌اند. درواقع ایشان تخصص و تبحری در مهم‌ترین بخش روایاتی که از ائمه به ما رسیده، دارند. به‌ویژه آن روایاتی که مسائل اجتماعی هم در آن وجود دارد و کتاب‌های مهمی دراین‌باره نوشته‌اند و خود این موجب شده که بصیرت خوبی در مسائل اجتماعی داشته باشند و لذا مواضع انقلابی ایشان از عمق معرفتی بالایی برخوردار است.

کلمات امیرالمومنین(ع) نه‌تنها در افکار ایشان بلکه در روحیه ایشان نیز تاثیر گذاشته است به همین خاطر توانستند در محیط دانشگاه خیلی موفق باشند؛ چون کسی که با کلمات امیرالمومنین(ع) سروکار داشته باشد برای تحلیل مسائل اجتماعی و نحوه‌ برخورد مناسب با آنها کم نمی‌آورد و این ‌یکی از محسنات ایشان هست. لذا من ریشه توفیق ایشان را هم‌ عرض کردم که امر پوشیده و پنهانی نیست و هرکسی که انس با نهج‌البلاغه و کلمات امیرالمومنین(ع) پیدا کند به این درک و روحیه انقلابی مناسب اگر مانع خاصی نداشته باشد می‌رسد که ایشان هم از صفای باطن و اخلاق بسیار خوبی برخوردار بود و به ‌این ‌ترتیب تمام زمینه‌ها برای بهره‌برداری از کلمات امیرالمومنین(ع) و متاثر شدن از آن در ایشان فراهم بود.

شاید ایشان از جهاتی و به‌دلایل مختلف به‌عنوان مدیر ارشد در جمهوری اسلامی در حوزه‌ فرهنگ کم‌نظیر باشند. غیر از این بصیرت انقلابی، در شیوه مدیریتی هم بسیار مردمی است و از طرفی با توجه به مشورت‌های متخصصان کار را پیش می‌بردند و اساسا اهل مشورت بودن، یکی از ویژگی‌های برجسته ایشان است و منصفانه هم با مشورت‌ها برخورد می‌کردند. شما اگر از نزدیک با ایشان در تماس باشید در عین توانمندی‌های فراوانی که در ایشان هست و توفیقات الهی که در اثر تقوا به دست می‌آورند، تواضع و بی‌ادعایی خاصی را می‌توانید در ایشان مشاهده کنید و این بی‌ادعایی فقط در سلوک و رفتار با دیگران نیست بلکه حقیقتا در جلسات مشورتی، هر سخنی را بشنوند که سخن سالم و صائبی است آن را می‌پذیرند و براساس آن عمل می‌کنند. این روحیه به زیرمجموعه هم اطمینان می‌دهد و هم آرامش؛ و کسی در مجموعه ایشان احساس نمی‌کرد اگر سخن و روش و برنامه خاصی را پیشنهاد دارد که موجب پیشرفت است، این پیشنهاد ممکن است پذیرفته نشود و هم واقعا کار ایشان را پیش می‌برد و مسئولیت ایشان را به سمت محقق‌شدن پیش می‌برد.

من شنیده‌ام که مقام معظم رهبری درباره ایشان فرموده‌اند ما ارادت‌مان بعد از پایان ‌خدمت ایشان بیشتر شده است. این ‌یک حقیقت است که نه‌تنها مقام معظم رهبری بلکه تمام دوستان و همکاران ایشان، این ارادت افزوده‌شده را به‌وضوح در خودشان می‌بینند. بی‌تردید نحوه سلوک ایشان و تواضع و بی‌ادعایی و در عین ‌حال خوش‌قلبی‌شان در اینکه چه ‌کاری را بهتر است انجام بدهند رابطه خیلی خوبی بین ایشان و اطرافیان‌شان ایجاد کرده است. به نظر بنده باید رفتار ایشان به‌عنوان یک الگو در مقام مدیریت فرهنگی کلان جمهوری اسلامی مورد مطالعه قرار گیرد و با توجه به این گستره تجربیات موفقی که داشتند و اشرافی که به مسائل دارند، ذخیره‌ای برای نظام هستند. یکی دیگر از ویژگی‌ها قاطعیت ایشان است؛ چراکه در جایی که باید موضع انقلابی بگیرند دچار رودربایستی‌های سیاسی و رفاقتی نمی‌شوند و این ویژگی خیلی مهمی است. خیلی‌ها هستند که در دل‌شان ممکن است مانند ایشان انقلابی باشند اما در جایی که لازم است سخن حق را به‌دلیل ملاحظاتی بیان نکنند ولی ایشان از این‌ جهت واقعا کم‌نظیر بودند. در جلسات شورای انقلاب فرهنگی یا در برخی موقعیت‌های دیگر که هرکس دیگری ممکن است از گفتن کلمه حق صرف‌نظر کند- برای اینکه حالا وجاهت و اعتبار خودش بین برخی را از دست ندهد- در آنجا کاملا صادقانه و ازخودگذشته و قاطعانه مواضع حق انقلابی را بیان می‌کرد و به این دلیل بعضی‌ها نمی‌توانستند ایشان را تحمل کنند.

چطور؟ یعنی چه چیزی باعث می‌شد این افراد نتوانند ایشان را تحمل کنند؟

به‌رغم اینکه دانشجویان، اساتید دانشگاه و بسیاری از روحانیون شاغل در دانشگاه‌ها با ایشان خیلی راحت هستند و به ایشان علاقه دارند و او را خیلی سالم و انعطاف‌پذیر می‌دانند، ولی بعضی‌ها به‌هیچ‌وجه نمی‌توانستند ایشان را تحمل کنند. برای اینکه از مواضع بحق و انقلابی عمل کردن‌شان، در جلسات تصمیم‌گیری خبر داشتند و با منصفانه و مقتدرانه برخورد کردن‌شان مواجه ‌شده بودند. به‌ این‌ترتیب به‌نوعی جامع اضدادشده‌اند؛ یعنی آن قاطعیت در کنار این انعطاف‌پذیری، یکی از نشانه‌های تقواست. شاید در آغاز مدیریت ایشان کسی در نهاد باور نمی‌کرد که به این خوبی کار نهاد پیش برود و همه بعد از چند سال به‌نوعی احساس رضایت کنند که بگویند بهتر از این نمی‌شد. برای اینکه نهاد یک مجموعه فرهنگی علمی است و کسی برای کار با دانشگاه‌ها نیاز بود که خیلی فرهنگی باشد تا بتواند در این محیط موفق باشد؛ نیاز بود که اساتید دانشگاه‌ها و دانشجویان را بتوانی مجاب کنی و همکارانی برای این سطح از فعالیت پیدا کنی و با آن همکاران بتوانی یک سلوک فرهنگی داشته باشی. لذا واقعا ایشان در سلوک فرهنگی خیلی موفق بودند و فضای نهاد را بیش‌ از پیش به فضایی فرهنگی تبدیل کردند و در این مدت هم نه‌تنها آسیبی متوجه نهاد نکردند بلکه بر اعتبار نهاد افزودند.

یکی دیگر از ویژگی‌های ایشان صبر و تأنی است؛ یعنی هم از نظر شخصی بردبار هستند و هم از نظر کار در ایشان شتاب‌زدگی در رفتار دیده نمی‌شود، اگرچه گاهی از اوقات اقتضا داشت که هرکسی به رفتار شتاب‌زده وادار شود ولی همه درباره ایشان اطمینان داشتند که در بحران‌ها، امور را با تأنی و صبر پیش خواهند برد و نتیجه هم گرفتند و آن تأنی و صبر هیچ‌وقت دلیل بر ضعف و سستی نشد و هیچ‌وقت هم هیچ‌کدام برنامه‌ها‌‌شان بی‌نتیجه نماند و در عین ‌حال که همه در اطراف ایشان شاهد برخوردهای قاطع در مواقع خودش و اقدامات انقلابی فوری در موقعیت‌های مورد نیاز بودند، این‌جور موارد را در ذهن دارند. لذا صبر ایشان و بردبارانه برخورد کردن لازمه یک مدیریت موفق است، بر اینکه بخواهند رفتارهای سریع و صریح انجام دهند، غلبه داشت؛ این اقتضای محیط فرهنگی است؛ همراه با مواضع انقلابی که داشتند و مطمئن بودند که رفتار شتاب‌زده‌ای نخواهند داشت.

مجموعه نهاد یکی از ارگان‌هایی است که با دانشجویان در ارتباط مستقیم است؛ نوع ارتباط دانشگاهیان به‌خصوص دانشجویان با آقای محمدیان چطور بود؟

فکر می‌کنم دانشجویان با صفای باطن‌شان به سهولت وقتی با حاج‌آقای محمدیان ارتباط می‌گرفتند، صداقت ایشان را درک و باور می‌کردند. کار حاج‌آقای محمدیان به این خاطر با دانشجویان راحت بود که با کمال صداقت و صمیمیت با آنها ارتباط برقرار و سعی می‌کردند خدمت کنند و بچه‌ها هم صداقت و تقوای ایشان را به همین دلیل که کارها راحت پیش می‌رفت، باور می‌کردند. به‌علاوه به همان دلایل قبلی که عرض کردم، یعنی آن بصیرت سیاسی و انقلابی ایشان موجب می‌شد که دانشجویان نسبت به اینکه با فرد انقلابی برخورد دارند، اطمینان بیشتر و قوت قلب داشته باشند و با همان سلوک فرهنگی که عرض کردم خودشان را نشان می‌دادند و آن برخورد پدرانه در ایشان به‌عنوان یک الگو دیده می‌شد؛ اگرچه همیشه ایشان از سر تواضع دوست داشت برادرانه برخورد کند نه اینکه پدرانه -به این معنا که من از شما بزرگ‌تر هستم- لذا ایشان برای دانشجویان یک برادر صمیمی خوب بودند و وقتی دانشجو می‌دید که با این تفاوت سنی و علمی، برادرانه برخورد می‌کنند، او را به‌عنوان یک پدر دلسوز و مهربان می‌پذیرفتند.

این روزها به‌نوعی مدیریت به‌دور از اشرافیت‌زدگی و به‌دور از علاقه برای شهرت و دیده‌شدن در رسانه‌ها، نایاب شده است، با این حال آقای محمدیان از این‌گونه موارد کلا به‌دور بود.

به نظر من ایشان از بس مردمی و خاکی رفتار می‌کردند و بی‌توجه از اعتبار یافتن در افکارعمومی و نزد این‌ و آن بود که نزد مردم غریب ماند. یعنی شدت خاکی و بی‌ادعا بودن‌شان موجب شده است که شناخته نشوند؛ و با خیال راحت در هر مسندی به‌عنوان مدیر متواضع و به‌دور از تشریفات باشند. رفتارهای ایشان بسیار ساده و به‌اصطلاح خاکی است و مانند یک امام‌جماعت مسجد محل هستند و به همین دلیل هرکس از نزدیک با ایشان ارتباط برقرار می‌کرد، به ایشان علاقه پیدا می‌کرد و متوجه می‌شد در زهد و فاصله گرفتن از دنیا هم الگو و اسوه هستند و اصلا نمی‌شود تصور کرد که ایشان اهل تشریفات باشند.

با توجه به حضور حضرتعالی در جلساتی که ایشان هم حضور داشتند، چه ویژگی خاصی را در آقای محمدیان دیده‌اید؟

به نظر من از ایشان باید در آینده اداره امور کشور استفاده کرد؛ به‌ویژه در عرصه‌های فرهنگی یک مدیر فرهنگی دلسوز و آگاه و توانمند هستند؛ بدون اینکه بخواهند پرطمطراق در این عرصه ظاهر شوند اما خیلی توانمند هستند به‌ویژه در عرصه‌های علمی و تخصصی، مدیریت ایشان، مدیریت کارآمدی است چراکه از کنار هیچ سخن حقی به‌آسانی عبور نمی‌کنند و در رأس هر مجموعه‌ای قرار بگیرند، تمام پیشنهادهای خوب آن مجموعه عملیاتی خواهد شد و در عین حال هم از مواضع انقلاب هیچ‌وقت کوتاه نمی‌آیند؛ با انقلابیون هم دلسوزانه برخورد می‌کنند و دنبال مچ‌گیری از این ‌و آن نیستند و آن رحمت و شفقتی را دارند که یک مدیر باید نسبت به دیگران داشته باشد حتی اگر دیگران در برخی مواقع پرخطا ظاهر شوند. در همه‌ این زمینه‌ها ایشان تجربیات خیلی خوبی از خودشان به‌جا گذشته‌اند. ابدا اهل حذف کردن و برخوردهای تند بی‌مورد نیستند و در عین ‌حال استعدادهای خیلی‌ها را به فعلیت رساندند و با سماحت و سعه‌‌صدری که دارند توانستند جوانان را به میدان بیاورند. نمونه‌اش همین پیشنهادی است که برای مسئول جدید نهاد دادند که پذیرفته شد و این جوانگرایی که در پیشنهاد ایشان است، در کل جریان مدیریت ایشان دیده می‌شد و این هم از ویژگی‌های مثبت فرهنگی ایشان است. اگر امثال ایشان در مسند امور باشند، دیگر ما نیاز به شعار عدالت‌خواهی نداریم؛ چون در آنجا عدالت‌خواهی را محقق‌شده و جاری و یک امر طبیعی خواهیم دید؛ مخصوصا عدالت در مدیریت و عدالت در عرصه سیاست.

بیشتر دراین‌باره توضیح می‌دهید؟

اینکه با کسی که مواضعش با ما یکی نباشد، مبالغه‌آمیز و منفی برخورد نکنی و هیچ‌گاه از دایره انصاف خارج نشوی، این ‌یک نوع عدالت سیاسی و مدیریتی است. گاهی در جلسات می‌دیدیم که ممکن بود درباره فردی که دارای مواضع سیاسی غلطی است، مبالغه‌آمیز صحبت شود اما ایشان جلوی مبالغه‌آمیز و تحلیل منفی درباره افراد را می‌گرفت. لذا فکر می‌کنم که اگر روش مدیریت ایشان به افراد معرفی در جامعه شود، سطح امید افزایش می‌یابد؛ چراکه این روزها فضا نسبت به کوتاهی‌ها و عدم مروت به مسئولان پرانتقاد شده و این کمی انسان را دچار یاس می‌کند. ما در جمهوری اسلامی باید مدیرانی داشته باشیم که بتوانیم به آنها عشق بورزیم و باید اندازه‌های مدیریت در این سطح باشد نه اینکه دزدی نکند یا رانت‌خواری نکند و به‌خاطر نابلدی‌ها، بی‌عرضگی‌ها و تنبلی‌ها به ستوه بیاییم. واقعا باید بتوانیم به مدیران جامعه عشق بورزیم و این وضعیت در زمان امام‌زمان(عج) خواهد بود و ما باید به اینجا برسیم که امثال ایشان در مدیریت‌های مختلف مایه آرامش و امید باشند. آقای محمدیان واقعا آرامشی را در کنار خود ایجاد کرده‌اند و این برداشت از ایشان می‌شد که 24 ساعته زمان‌شان را برای نهاد وقف کرده بودند و در این مدت خدمت کردند.

فرهیختگان