مشکل تسویه ارزی نفت خام فروخته شده در بورس چیست؟

پاشنه آشیل عرضه نفت در بورس

کدخبر: 2275091

نگرانی زیادی درباره امکان اجرایی بودن تسویه ارزی ۸۰ درصد مبلغ نفت خام فروخته شده در بورس و تبعات آن وجود دارد و در نتیجه، ضرورت دارد وزارت نفت هر چه سریعتر امکان تسویه ۱۰۰ درصد ریالی این مبلغ را نیز فراهم کند.

نسیم آنلاین : براساس مصوبه 27 شهریورماه شورای هماهنگی اقتصادی و در آستانه بازگشت تحریم های آمریکا در زمینه فروش نفت ایران، بالاخره قرار است گام مهمی در راستای بی اثر کردن تحریم های نفتی آمریکا و مبتنی بر راهبردهای مورد اشاره در بند 13 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی (متنوع سازی روش های فروش نفت و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی) برداشته شود و شاهد عرضه نفت در بورس انرژی باشیم. براساس اطلاعیه امروز بورس انرژی، این عرضه در رینگ صادراتی از تاریخ 6 آبان ماه آغاز خواهد شد. در واقع، نفت خام قرار است برای سومین بار در بورس عرضه شود زیرا قبلا نفت در بورس کالا با هدف صادرات در سال 90 و همچنین در رینگ داخلی بورس انرژی با هدف مصرف داخلی در سال 93، عرضه شده بود ولی هر دوبار بخاطر عدم همکاری مناسب امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران (مسئول اصلی فروش نفت خام کشورمان) با بورس، شکست خورده بود.

با این وجود، قرار است 80 درصد مبلغ نفت خام فروخته شده در بورس به صورت ارزی تسویه شود و نگرانی های زیادی درباره سازوکار این موضوع وجود دارد. در بخشی از اطلاعیه مورخ 18 مهرماه وزارت نفت درباره جزییات عرضه نفت در بورس انرژی، به این موضوع اشاره شده و آمده است: «فروش به صورت 20 درصد ریالی و 80 درصد ارزی خواهد بود که تسویه بخش ریالی (بر اساس نرخ تسعیر سنا) به صورت نقدی قبل از تحویل محموله و تسویه بخش ارزی به صورت اعتباری، با ارائه ضمانت‌نامه بانکی تعهد پرداخت ریالی معتبر از بانک‌های مورد قبول شرکت ملی نفت ایران، پس از تحویل محموله صورت می‌گیرد».

مشکل تسویه ارزی نفت خام فروخته شده در بورس چیست؟

همانطور که مشاهده می کنید، سازوکار تسویه ارزی 80 درصد مبلغ نفت خام فروخته شده در بورس به صورت دقیق مشخص نیست. با این وجود، دو راهکار برای اجرایی کردن این کار توسط خریدار (بخش خصوصی) وجود دارد که هر دو ریسک بالایی دارند:

الف- واریز ارز حاصل از فروش نفت به حساب بانک مرکزی در کشور مقصد: این کار عملا منجر به بلوکه شدن پول نفت خواهد شد زیرا حساب های بانک مرکزی در خارج از کشور با آغاز تحریم‌ها مسدود خواهد شد .

ب- واریز ارز حاصل از فروش نفت به حساب افراد مورد تایید بانک مرکزی (به غیر از حساب های رسمی این بانک) در کشور مقصد: این کار که ظاهرا مدنظر وزارت نفت قرار دارد، احتمالا ریسک تحریم ها را کاهش می دهد اما بازهم احتمال شناسایی حساب های بانکی و اعمال تحریم ها وجود دارد .

بسیاری از کارشناسان هم بر مشکلات متعدد و ریسک بالای تسویه ارزی مبلغ نفت خام فروخته شده در بورس تاکید دارند و آنرا پاشنه آشیل دور جدید عرضه نفت در بورس می دانند. به عنوان مثال، محمدصادق کریمی، کارشناس حوزه نفت و گاز در گفت‌وگو با فارس با بیان اینکه تسویه‌ ارزی نفت در بورس به معنای عقیم کردن مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی است گفت : «در شرایط تحریم بخش غیردولتی امکان انتقال وجه ارزی از مسیر بانکی به حساب‌هایی که شرکت ملی نفت یا بانک مرکزی اعلام می‌کند ندارد. همچنین بانکها چه داخلی و چه خارجی ضمانت‌نامه‌های مدت‌دار یا اعتبار اسنادی به صورت ارزی صادر نمی‌کنند».

همچنین عبدالعظیم ملایی، کارشناس اقتصاد بین الملل در مورد معضلات سازوکار تسویه ارزی در هم اندیشی « بررسی ابعاد مختلف عرضه نفت در بورس » گفت: «در بانکداری بین‌المللی ما از سوئیفت استفاده می‌کنیم در نتیجه تراکنش های ما قابل رصد است. در صورت اجرای تسویه ارزی و انتقال ارز به حساب های ارزی بانک مرکزی و شرکت ملی نفت علاوه بر اینکه درآمد ارزی حاصل از فروش نفت بلوکه می‌شود؛ شناسایی و تحریم پذیری بخش خصوصی نیز محتمل است».

به علاوه، صادق مردانی، کارشناس انرژی در گفتگو با برنامه رادیویی «پیک بامدادی» با اشاره به اینکه باز کردن حساب و فعالیت ارزی اکنون ضمانت اجرایی ندارد، اظهار داشت :«باتوجه به مصوبه اخیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی، خریدار باید ارز به حساب معرفی شده بریزد. وقتی که مراکز دولتی ما با این پشتوانه و توانایی‌های مالی و سیاسی، در باز کردن حساب و انجام فعالیت‌های بانکی با مشکل مواجه هستند بخش خصوصی ما هم قطعاً نمی­تواند در این حوزه فعال باشد».

به صورت خلاصه، ارزی کردن سازوکار تسویه در بورس عملا باعث می‌شود که اجرای این راهکار موثر به عملیات بانکی بین‌المللی گره بخورد و عملا امکان قفل شدن آن توسط آمریکا به شدت افزایش یابد. در نتیجه، ضرورت دارد در راستای افزایش سهم نفت فروخته شده در بورس در کل نفت صادراتی ایران، گزینه تسویه 100% ریالی نفت عرضه شده در رینگ صادراتی بورس انرژی در دستور کار قرار گیرد یعنی خریداران بتوانند بین حالت فعلی و این حالت، انتخاب کنند. در صورتی که امکان تسویه 100% ریالی نفت عرضه شده در بورس فراهم شود، بخش خصوصی با توجه به انعطاف پذیری بالایی که دارد (مثلا ارتباط تاجرهای ایرانی و خارجی و همچنین صرافی ها) به مراتب راحت تر می تواند ارز مورد نظر خود را به ریال تبدیل کند و به حساب بانک مرکزی در داخل کشور واریز شود. در این صورت، هم بخش خصوصی از خطر تحریم رهایی می یابد و هم نفت ایران در این شرایط سخت تحریمی به فروش می رسد.

قطعا مقامات ارشد وزارت نفت به عنوان متولی اصلی فروش نفت کشور هم از مشکلات تسویه ارزی مبلغ نفت خام فروخته شده در بورس اطلاع داشتند و احتمالا به همین دلیل، اخیرا زنگنه در مصاحبه‌ ای صراحتا اعلام کرده است که این وزارتخانه، خواستار فروش 100 درصد ریالی نفت عرضه شده در بورس بود.

با توجه به همین موضوع، انتظار می رود وزارت نفت هر چه سریعتر شرایط لازم برای تحقق این موضوع (تسویه 100 درصد ریالی نفت عرضه شده در بورس) را فراهم کند وگرنه مقصر اصلی کاهش صادرات نفت خام کشورمان بخاطر عدم زمینه سازی برای استفاده بهینه از ظرفیت های بخش خصوصی با استفاده از ابزار بورس خواهد بود. در واقع، بی توجهی وزارت نفت به این موضوع بدین معناست که این وزارتخانه به دنبال تکرار تجربه ناکام سال های 90 و 93 است و همچنان بخاطر انحصارگرایی که در زمینه فروش نفت ایران دارد، علاقه ای به فعالیت بخش خصوصی در این زمینه دارد.

ارسال نظر: