سیطره امارات بر کانال سوئز و گلوگاه‌های دریایی مصر

نسیم آنلاین *: پس از فاجعه تروریستی چابهار، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در پیام کوتاهی در توییتر به نقش امارات در تجهیز و ارسال تروریست به استان سیستان و بلوچستان تصریح کرد و تلویحا این شیخ‌نشین جنوب خلیج فارس را مسئول این فاجعه خواند. در همین رابطه بازخوانی رفتار امارات در کشورهایی که آنان را «همسو»، «برادر» و «دوست» می‌خواند، می‌تواند درس‌آموز باشد.

امارات عربی متحده طی ده سال اخیر خیز بلندی برداشته تا کلیه گلوگاه‌های ارتباطی و دریایی منطقه را در اختیار بگیرد. در این راستا، نه‌تنها به حوزه خلیج فارس بلکه به شرق و شمال آفریقا نیز به طور جدی توجه می‌کند. در این گزارش، صرفا به ذکر چند اقدام ابوظبی در مصر بسنده می‌کنیم؛ مصری که زمانی رهبر جهان عرب خوانده می‌شد.

جمال سند السویدی، از بزرگ‌ترین استراتژیست‌های امارات که سال‌هاست ریاست مرکز تحقیقات استراتژیک دولت امارات را بر عهده دارد، سال‌ها قبل در تشریح موازنه‌های بالقوه و بالفعل منطقه گفت: «تاریخ نشان داده که جهان عرب را دو کشور می‌توانند رهبری و نمایندگی کنند، مصر و عربستان سعودی! هر گاه اختلاف میان این دو کشور بالا گرفت، جهان عرب قافیه را به رقبای فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای واگذار کرد. برخی تصور می‌کنند در پی تضعیف این دو کشور، کشورهای کوچک‌تر می‌توانند جایگزین آن‌ها شوند؛ اما ما نمی‌توانیم عظمت مصر با 80 میلیون نفر جمعیت یا عربستان با جمعیت انبوه، اقتصاد قوی و امکانات بسیار را نادیده بگیریم.»

او در سال ۲۰۱۳ راهبرد پیشنهادی خود برای برون‌رفت جهان عرب از دست‌اندازی‌های «ایران»، «ترکیه» و «اسرائیل» نوشت: «اگر عقل استراتژیک و سرمایه قوی را در کنار پتانسیل‌های بالقوه جهان عرب قرار دهیم، دو کشور عربستان سعودی و مصر می‌توانند موتورهای احیای شکوه، جلال و عظمت جهان عرب در برابر رقبای منطقه‌ای خود باشند!»

به نظر می‌رسد در این‌جا منظور از «عقل استراتژیک» و «سرمایه قوی»، همین کشور امارات عربی متحده باشد که طی ده سال اخیر به صورت جدی تلاش می‌کند با وام گرفتن از اقتصاد نسبتا قدرتمند خود، اولا سیاستمداران و مسئولین کشورهای مختلف را بخرد و ثانیا در کشورهای مختلف پایگاه‌ها و متحدین پایدار برای خود تدارک ببیند.

در همین راستا امارات پشتیبان اصلی کودتا در مصر بود تا دولتی بر سر کار آید که ابوظبی وابسته باشد. اسناد دخالت امارات در کودتای السیسی پرشمار بوده و به صورت تدریجی اسناد جدیدی نیز در این مورد فاش می‌شود. به عنوان نمونه دیوید کیرکپاتریک، خبرنگار نیویورک تایمز در قاهره - طی سال‌های سقوط مبارک و زعامت مرسی - در کتاب "in to the hands of the soldiers" می‌نویسد: «در فوریه ۲۰۱۳ یک هواپیما از امارات به قاهره آمد که مملو از دلارهای نقدی و قرص‌های ترامادول بود. این محموله به یکی از افسران ارتش تحویل داده شد و همان زمان منابع وفادار به مرسی موضوع را به دفتر ریاست جمهوری گزارش داده و نسبت به ارتباطات السیسی ابراز نگرانی کردند.»

حال دولت السیسی برای اداره امور خود نیازمند کمک‌های مالی امارات و متحدین آن است و به همین علت، امتیازات قابل توجه و بزرگی به ابوظبی می‌دهد که در ادامه، دو نمونه متأخر آن را ذکر کرده‌ایم که به یک ماه اخیر برمی‌گردند.

کانال سوئز، نقطه ارتباط میان دریای سرخ و دریای مدیترانه بوده و نزدیک به ۸۰ درصد تجارت میان اروپا و دو قاره آسیا و آفریقا از این کانال می‌گذرد. در میان تمام تنگه‌ها و کانال‌های سرتاسر جهان، بیش‌ترین میزان تجارت و عبور مرور به کانال سوئز تعلق دارد. گفته می‌شود نزدیک به ۲۵ درصد تجارت جهانی محصولات کشاورزی از این کانال عبور می‌کند. ضمن این‌که نزدیک به ۶ درصد از کل تجارت جهانی نفت نیز سهم کانال سوئز می باشد. به این ترتیب می‌توان کانال سوئز را مهم‌ترین کانال و تنگه ارتباطی دنیا دانست!

در همین راستا هفته گذشته امارات توانست مالکیت این کانال فوق استراتژیک را در قالب یک کنسرسیوم از آن خود سازد! نادر سعد، سخنگوی رسمی هیئت دولت مصر اعلام کرد ستاد اداره کانال سوئز در دولت مصر طی قرارداد رسمی با شرکت دولتی «موانئ دبی» که اداره بندرگاه‌های دبی را بر عهده دارد، یک کنسرسیوم مشترک برای اداره کانال سوئز تشکیل داده‌اند. به گفته سخنگوی دولت مصر، سهم طرف مصری در این کنسرسیوم ۵۱ درصد و سهم امارات ۴۹ درصد می‌باشد.

کشور مصر به علت همجواری با دریاهای سرخ و مدیترانه و عبور رود نیل از داخل آن، دارای بیش از ۲۵۰ جزیره می‌باشد. در این میان جزیره الوراق با بیش از ۵هزار کیلومتر مربع مساحت و جمعیتی نزدیک به ۹۰ هزار نفر، بزرگ‌ترین جزیره کشور مصر می‌باشد. جزیره الوراق در قلب رود نیل واقع شده و فاصله آن تا مرکز شهر قاهره کم‌تر از ۵ کیلومتر می‌باشد.

نقشه و تصویری که شرکت اماراتی از پروژه جزیره الوراق در سایت خود منتشر کرده است.

دولت السیسی چندی قبل اعلام کرد باید تمام ساکنان این جزیره، آن را ترک کرده تا به نفع اموال عمومی مصادره شود؛ این در حالی است که حدودا یک سال قبل شرکت مهندسی آر اس بی امارات در سایت خود پروژه بزرگ جزیره الوراق را قرار داده بود. ساکنین این جزیره در برابر دستور حکومتی مقاومت کرده و با برپایی تظاهرات، اعلام کردند حاضر نیستند سرزمین آبا و اجدادی خود را ترک کنند!

در پایان سال گذشته میلادی عبدالفتاح السیسی اعلام کرد: «تمامی جزائر واقع شده در وسط رود نیل باید به طور کامل تخلیه شوند. احدی حق ندارد در برابر این تصمیم حکومتی مقاومت کند.»

این اظهارات باعث شد بار دیگر اهالی الوراق به خیابان بیایند و این بار تظاهرات آنان به شدت توسط ارتش سرکوب شد. از ابتدای سال جاری میلادی نیز دولت مصر کار عمرانی در این جزیره را آغاز کرد؛ اما همچنان شهروندان و ساکنان الوراق در خانه‌های خود حضور دارند. به عبارتی، بخش‌هایی از جزیره توسط دولت مصادره و کار عمرانی در آن‌ها آغاز شده؛ در حالی که شهروندان و بومیان همچنان در بخش‌های دیگر حضور دارند.

با این حال دولت مصر حسب تعهدی که به امارات داده، می‌خواهد سرتاسر جزیره را در اختیار شرکت اماراتی قرار دهد. در همین راستا سخنگوی دولت السیسی در روز ۲ دسامبر اعلام کرد: «در جلسه اخیر هیئت وزیران، بر تخلیه کامل جزیره الوراق تأکید شد. ما برای ساکنان این جزیره، سه گزینه را پیشنهاد می‌دهیم؛ یا آن‌ها به صورت موقت جزیره را ترک کرده و بعد از پایان پروژه به آن بازمی‌گردند، یا در ازای ترک الوراق به آنان یک واحد مسکونی در شهرک‌های جدید التأسیس اطراف مانند القاهرة الجدیده و شهرک بدر خواهیم داد یا این‌که دولت خانه آنان را می‌خرد و پول آن را دریافت می‌کنند.»

یکی از تصاویر منتشره در مورد طرح امارات برای جزیره الوراق

به این ترتیب دولت امارات در حاشیه پایتخت مصر، ده‌ها هزار شهروند مصری را آواره می‌سازد تا بتواند یک جزیره اختصاصی را در قلب مصر در اختیار بگیرد.

امارات در مصر نیازی نمی‌بیند که از گروه‌های مسلح و وابسته استفاده کرده و با توجه به وابستگی دولت مرکزی، همه امور را به صورت عریان و رسمی پیش می‌برد. با این حال کار را به جایی رسانده که «عبدالله سلامة» نویسنده مصری به کنایه می‌نویسد: «مصر به یکی از سرزمین‌های تحت سیطره امارات تبدیل شده است.»

آن‌ها در این مسیر ابایی از این ندارند که ۹۰ هزار شهروند مصری را آواره سازند تا بتوانند هژمونی کامل خود را بر مسیرهای دریایی منطقه خلیج فارس تثبیت کنند. با این مقدمه، آیا عجیب است که نسبت به بندر چابهار حساس باشند؟

*-علیرضا مجیدی