در حاشیه حضور سردار محسن رضایی و سلیمانی در برنامه حالا خورشید
وقتی شفافیت، تهدید را به فرصت تبدیل میکند
اتفاقی که روز گذشته در برنامه «حال خورشید» به وقوع پیوست، یکی از معدود دفعاتی بود که رسانه ملی تلاش کرد تا همگام با وقوع یک واقعه اجتماعی، در یک زمان درست و به موقع از این دو کارکرد اصلی خود یعنی اطلاعرسانی و ایجاد همبستگی اجتماعی در جامعه استفاده کند.
نسیم آنلاین ؛ احسان سالمی: «نظارت بر محیط» و «ایجاد همبستگی اجتماعی در واکنش به محیط» دو مورد از کارکردهای اصلی رسانه در نگاه هارولد لاسول محقق سرشناس حوزه ارتباطات و رسانه است. کارکردهایی که بر مبنای آن رسانه موظف است تا با جمع آوری و توزیع اطلاعات در مورد رویدادهای محیط اطراف، هم در زمینه آنها اطلاعرسانی کند و هم با انتخاب و تفسیر اطلاعات در محیط، ارزشهای اجتماعی یک جامعه را تقویت کند. از این نظر، رسانهای همچون تلویزیون که دامنه مخاطبان گستردهتری نسبت به سایر مدیومهای رسانهای دارد، وظیفه سنگینتر و مهمتری در این دو حوزه دارد. وظیفهای که تلویزیون را تبدیل به یک رسانه استراتژیک به ویژه در زمینه جلوگیری از وقوع بحران دارد.
اتفاقی که روز گذشته در برنامه «حال خورشید» به وقوع پیوست، یکی از معدود دفعاتی بود که رسانه ملی تلاش کرد تا همگام با وقوع یک واقعه اجتماعی، در یک زمان درست و به موقع از این دو کارکرد اصلی خود یعنی اطلاعرسانی و ایجاد همبستگی اجتماعی در جامعه استفاده کند. حضور محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در زمان جنگ تحمیلی در یک برنامه زنده و گفتگو درباره یکی از موضوعات جنجالی جنگ که در طی هفته گذشته بحث آن مطرح شده بود و همچنین گفتگوی تلفنی با سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروهای قدس سپاه و از فرماندهان زمان جنگ، اتفاقی ویژه در تاریخ فعالیت رسانه ملی محسوب میشد.
این اتفاق از دو منظر دارای اهمیت بود. اول اینکه حضور محسن رضایی در این برنامه در شرایطی رخ داد که طرح موضوعی در ارتباط با عملیات کربلای 4 در فضای مجازی از سوی او باعث ایجاد سوبرداشتهایی عمیق نسبت به عملکرد فرماندهان جنگ در آن برهه زمانی خاص شده بود و صحبتهای مفصل او در این برنامه و توضیحات حاج قاسم سلیمانی توانست بخش عمدهای از این سوتفاهمها را رفع کند و پرونده موضوعی قدیمی که در حال تبدیل به یک معضل بزرگ بود را تا حد قابل قبولی مختومه کند .
از سوی دیگر حضور محسن رضایی به عنوان دبیر فعلی مجمع تشخیص مصلحت نظام و همچنین حاج قاسم سلیمانی به عنوان یکی از فرماندهان ارشد سپاه، در جهت پاسخگویی و شفافسازی در ارتباط با موضوعی که تبدیل به سوال بخشی از مردم جامعه شده است، میتواند مقدمهای برای حضور سایر مسئولین در جهت پاسخگویی به سوالات و موضوعاتی باشد که ذهن جامعه را به خود مشغول کرده است و از این نظر میتوان، این اتفاق رسانهای را فتح بابی در حوزه شفافسازی عملکردها دانست. البته شفافسازی از آن دسته موضوعاتی است که معمولا اغلب مدیران دولتی و حاکمیتی در کلام از آن استقبال میکنند ولی هنوز در میان کلام و عمل، فرسنگها فاصله وجود دارد!
گذشته از آن که این اتفاق به خودی خود، نشاندهنده رشد حرفهای رسانه ملی در زمینه فهم شرایط جنگ رسانهای فعلی در جهان و ارتقای کیفیت عملکرد خود برای اثرگذارتر شدن در این فضا است میتواندزمینهساز مطالبه بیشتر مردم و نخبگان از سایر مسئولین برای حضور در رسانه ملی و پاسخگویی در زمینه عملکردشان شود. موضوعی که میتوان نشانهای آن را در میان واکنشهای گسترده کاربران شبکههای اجتماعی به وضوح مشاهده کرد.
هر چند که سابقه مواجه مسئولین به ویژه مسئولان دولتی با مسئله شفافیت نشاندهنده ترس آنها از مواجهه مستقیم و صریح با انتقادهای منتقدان و مطالبات مردمی است، اما به نظر میرسد در شرایط «جنگ اقتصادی» کشور و تلاش گسترده و همهجانبه دشمن برای عمیقتر کردن شکافهای اجتماعی به شکلهای مختلف، هیچچیز به اندازه پاسخگویی و صحبت رو در رو با مردم، نمیتواند مرهمی برای این درد باشد.
البته نمیتوان از نقش مسئولین و مدیران در زمینه شفافسازی گفت و از نقشی که رسانه ملی باید ایفاگر آن باشد، حرفی به میان نیاورد. بدون شک در عصر انفجار اطلاعات و دسترسی گسترده مخاطبان به مجاری مختلف اطلاعرسانی نمیتوان با تولید برنامههایی خنثی یا فرمایشی، پا به عرصه نبرد رسانهای گذاشت. نبردی که اساسا یکی از ابزارهای پیروزی در آن شفافیت، صراحت و البته ارائه بهترین و دقیقترین «روایت» از وقایع و موضوعات روز است. در این جنگ روایتها، دیگر الگوهای برنامهسازی همچون «نگاه یک» و «گفتگوی ویژه خبری» به شکل فعلی که مبتنی بر نوعی تعارف و مونولوگ یا همان گفتگوی یک طرفه است، پاسخگوی حجم گسترده شبهات و سوالات مطرح شده از سوی مخاطبان نیست.
مخاطبی که هر روز با سیلی از شبهات «آمدنیوز»، «منوتو» و «بیبیسی» روبه رو میشود، برای شنیدن حقیقت نیازمند برنامههایی از جنس همین برنامه اخیر «حالا خورشید» و یا نمونههای مشابهی همچون «بدون توقف» است. نمونههایی که هر چه در آینده به سمت شفافیت و صراحت نزدیکتر شوند، جایگاه مستحکمتری در میان مخاطبان تشنه حقیقت رسانه ملی پیدا خواهند کرد.