گزارش نسیم آنلاین از پشت پرده برنامه همکاری اروپا با ایران
هدف اروپا از فشار به ایران برای اجرای برنامه‌ی اقدام FATF چیست؟
سه کشور اروپایی در بیانیه‌ی راه‌اندازی INSTEX، تصریح کرده‌اند که از ایران انتظار دارند برنامه‌ی اقدام FATF را فورا انجام دهد. با بررسی سند برنامه‌ی اقدام اروپا در چارچوب همکاری‌های گسترده ایران و اروپا در بستر برجام، می‌توان به دلایل مطرح کردن این خواسته پی برد.
نسیم آنلاین : پیش از برجام که اروپایی‌ها تحریم‌هایی را علیه بخش‌های هسته‌ای، نظامی، صنعتی، مالی و ... ایران اعمال کرده بودند، اما با پذیرش برجام همکاری‌های ایران و اروپا وارد فصل جدیدی شد. بر اساس بیانیه‌ی رسمی کمیسیون اتحادیه اروپا ، این همکاری‌ها در عرصه‌های تجاری، محیط‌زیست و مسائل اجتماعی از قبیل مواد مخدر است که حاوی کمک 50 میلیون یورویی برای ایران می‌باشد.
برنامه‌ی همکاری اروپا و ایران
بعد از خروج آمریکا از برجام، تعامل‌های جدیدی بین ایران و اروپا در راستای خنثی‌سازی اثر تحریم‌های آمریکا بر روی روابط تجاری ایران و اروپا شکل گرفت و بخش‌های دیگر همکاری‌ها در فضای رسانه‌ای تقریبا به حاشیه رفت. اما با توجه به اینکه همکاری‌ها و تعاملات بر بستر برجام صورت می‌گیرد، همه‌ی آنها دارای ضوابط، چارچوب و طراحی یکسانی هستند. در مهرماه سال جاری، کمیسیون اتحادیه اروپا دو سند در رابطه با بسته‌ی کمک 50 میلیون یورویی خود منتشر نمود که سند اول در رابطه با قوانین و مبانی حقوقی بسته‌ی کمکی و سند دوم برنامه اقدام این کمک بود.
بررسی سند 23 صفحه‌ای برنامه‌ی اقدام نشان می‌دهد که کمیسیون اتحادیه اروپا برنامه‌ریزی دقیقی برای ارائه کمک 50 میلیون یورویی خود که در برابر یک روز درآمد نفتی ایران رقم بسیار ناچیزی است و مشکلی از ایران حل نمی‌کند، انجام داده است و ابعاد مختلف اجرای این کمک را سنجیده است؛ در یک بخش سند، اتحادیه اروپا ریسک‌ها و تهدیدهایی را که ممکن است در روند اجرای بسته‌ی کمکی وجود داشته باشد، در یک جدول مشخص و سطح‌بندی کرده و سپس برای کاهش آن اقداماتی را در نظر گرفته است. جدول ریسک‌ها به شرح زیر می‌باشد:
|
ریسک‌ها و تهدیدها |
سطح تهدید ( پایین، متوسط، بالا) |
اقدامات کاهشی |
|
بی‌ثباتی سیاسی بین‌المللی، منطقه‌ای و داخلی |
بالا |
تمام تعهدات به تعهد ادامه‌دار ایران به برجام پیوند داده می‌شود |
|
مشکلات انتقال منابع و محصولات به ایران |
بالا |
سازوکارهای مالی جایگزین باید در نظر گرفته شود (به عنوان مثال از طریق سازمان ملل هر جایی که نیاز باشد به ذینفعان کمک بلاعوض (گرنت) داده شود) |
|
درگیری محدود و بی‌علاقگی همکاران کلیدی نسبت به برنامه |
متوسط |
فعالیت‌ها باید بر اساس دیالوگ و تبادلات فنی شکل گرفته بین ایران و اتحادیه اروپا باشد؛ بسیج کردن همکاران در تمام بخش‌های فرایند اجرایی و سیاست‌گذاری تا از ایجاد حس مالکیت اطمینان حاصل شود |
|
محدودیت ظرفیت بازیگران در سطوح مختلف مدیریتی |
متوسط |
حمایت برای ساخت ظرفیت مشخص در سطح محلی باید فرآهم بشود، به ویژه برای اقداماتی که مربوط به توسعه تجارت است. |
|
شرکا (افراد یا نهاد‌ها) در لیست تحریم‌های اتحادیه اروپا باشند (مثلا دانشگاه‌ها)؛ نقض تحریم‌ها در بخش‌های مختلف اتحادیه اروپا (مثلا صادرات اقلام دوگانه) |
متوسط |
در طی انعقاد قراردادها با سازمان‌هایی که ارزیابی شده‌اند [۱] مذاکره خواهد شد تا هم نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا و هم حمایت احتمالی اتحادیه اروپا از افراد و یا نهاد‌هایی که تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا هستند، جدا بشوند. در مورد سازمان‌های مردمی هم به عنوان بخشی از فرایند ارزیابی، بررسی‌های محتاطانه صورت بگیرد و تمام ذینفعان منتخب مرامنامه‌ای را امضا کنند که به موجب آن هیچگونه همکاری با نهادهای تحریمی صورت نگیرد. |
انگیزه های اروپا در برنامه همکاری با ایران
با در نظر گرفتن اینکه اروپا با آمریکا در مقابل ایران اتحاد راهبردی دارد و همانند آمریکا، برنامه‌ی موشکی، حضور ایران در منطقه و دیگر مسائل را برای خود تهدیدی می‌بیند و این موضوع بارها از طرف مسئولین اروپایی تصریح شده است، در رابطه با جدول بالا می‌توان به مقاصد و انگیزه‌های کلان اروپایی‌ها برای همکاری با ایران پی برد:
- ممکن است با وقوع تکانه‌هایی سیاسی در سطح منطقه و بین‌الملل، مانعی برای پیشبرد اهداف اروپا پیش بیاید. اروپا می‌خواهد از برجام به عنوان اهرم و ابزاری برای برداشتن این مانع و پیشبرد اهداف خود استفاده نماید.
- اروپا می‌خواهد به ازای کمک خود، در لایه‌های اجرایی و سیاست‌گذاری حکمرانی ایران دخالت نماید، به گونه‌ای که این دخالت به طور موثر صورت بگیرد.
- اروپا می‌خواهد بخش‌های تحریمی و غیرتحریمی ایران را جدا نماید. به زعم آمریکا و اروپایی‌ها، از طریق جداسازی بخش‌های موشکی و منطقه‌ای ایران با بخش‌های غیرتحریمی در فعالیت‌های اقتصادی و تجاری، می‌توانند بخش‌های موشکی و منطقه‌ای ایران را تضعیف نمایند.
INSTEX نیز مانند برنامه همکاری ایران و اروپا
در رابطه با INSTEX نیز روال به همین صورت است. اروپا می‌خواهد در ازای سازوکار ناچیزی که برای ایران و در ازای تعهدات ایران در برجام ثبت نموده است، اول اینکه از این کار به عنوان اهرمی فشار برای تصویب لوایح CFT و پالرمو در برنامه‌ی اقدام FATF استفاده نماید. دوم اینکه با درخواست اجرای فوری این برنامه در لایه‌های اجرایی و سیاست‌گذاری ایران تاثیرگذاری و دخالت و با اینکار از درون ساختار حاکمیتی، بخش‌های تحریمی را محدود نماید. سوم اینکه با ایجاد این سازوکار که محدود به تجارت غذا و دارو است و هم‌چنین درخواست اجرای برنامه اقدام FATF ، اروپا به دنبال جلوگیری از حضور بخش‌های تحریمی ایران در اقتصاد و روابط تجاری هستند تا از این طریق، این بخش‌ها در اقتصاد ایران کوچک و ایزوله شوند.
بنابراین هدف اتحادیه اروپا از راه‌اندازی INSTEX و درخواست برای اجرای برنامه اقدام FATF ، دور زدن تحریم‌ها و تسهیل تجارت نیست، بلکه اروپا به دنبال تضعیف بخش‌های تحریمی ایران و در نهایت عادی‌سازی رفتار ایران در راستای اهداف آمریکاست. دولت با توجه به این مسئله، نباید مخدوع اروپایی‌ها شود و خواسته‌های آنها را اجرا نماید.
[۱] اتحادیه اروپا برای اینکه بودجه‌ای به سازمانی اخنصاص بدهد و یا کمکی بکند، ابتدا آن را طی فرایندی که به آن Pillar Assessment می‌گویند ارزیابی کرده و این فرایند هفت مرحله است.
