گزارش «نسیم» از لابی نفتی عربستان و آمریکا برای انزوای ایران و روسیه

مجید میرزاحیدری : غول های نفتی در مقابل یکدیگر صف آرایی می کنند، این بار نه فقط درکنار کانال دانوب در وین، بلکه در کرانه خلیج فارس،خلیجی که سرشار از منابع نفت و گاز بوده و خاستگاه شش عضو موثر اوپک هم به شمار می رود.

همسایه های نفتی خلیج فارس در وین، با وجود افت شدید قیمت نفت در 27 ماهه اخیر، یکبار دیگر درتلاشند تا در رقابتی نفس گیر، دل زمین را شکافته و با افزایش تولید طلای سیاه، دیپلماسی نفتی کشور متبوع خود را بر سایر اعضا دیکته کنند.

موضوعی که ازهم اکنون داد برخی از اعضا را درآورده و به مزاق عده ای دیگر هم خوش نیامده است.

این عده به دنبال افت شدید قیمت نفت و سقوط شیبدار درآمدهای نفتی خویش، فریاد تشکیل نشست اضطراری سرداده اند، اما گویی که عضو موثر سعودی اوپک، تمایلی به تشکیل این نشست اضطراری از خود نشان نمی دهد.

درحال حاضر هر بشکه نفت خام،برنت دریای شمال برای تحویل در چهاردهم نوامبر، 92 دلارو 69 سنت چوب حراج خورده است.

همین موضوع سبب شده تا تعدادی از اعضای سازمان اوپک، نسبت به ادامه روند موجود، ابراز نگرانی کرده و خواستار آن باشند تا سازمان متبوع آنها درنشستی فوری برای توقف سقوط آزاد قیمت نفت در دنیای بین الملل چاره اندیشی کنند.

در بحبوبه این اتفاقات، عربستان سعودی با افزایش تولید و کاهش شدید بهای فروش نفت خود به مشتریان آسیایی بر تنور این اختلافات در اوپک دمیده است

اقدامی که از سوی دیگراعضا، به نشانه ای از تمامیت خواهی کارتل نفتی سعودی ها برای تسلط بلامنازع بر بازار طلای سیاه تعبیر شده است.

با این حال، اعضای گلایمند اوپک درتلاشند تا در نشست آتی این سازمان کاهش تولید وعرضه رابه عنوان دستور جلسه سازمان متبوع خود به عملکرد آتی اعضا بدل سازند.

در همین راستا، یک کارشناس ارشد انرژی، فلسفه شکل گیری سازمان صادر کنندگان نفت اوپک را حفظ منافع اقتصادی اعضاء برشمرده اما در عین حال تاکید کرد که این سازمان، به یک کلوب سیاسی مبدل شده که عده ای درمقابل عده دیگر سیاسی کاری می کنند .

محمود خاقانی در گفتگو با «نسیم»، اذعان کرد که در سازمان اوپک اتحادی برای حفظ منافع دیگر اعضاء به چشم نمی خورد و گفت که اوپک دیگر یک کارتل اقتصادی نبوده و رفتاربرخی از اعضاء مغایر با اساسنامه اولیه است .

وی، با بیان اینکه قیمت کنونی نفت، یک قیمت مصنوعی است، اینطور نتیجه گیری کرد که پایدار بودن رکود حاکم بر اروپا، برابری تولید آمریکا با عربستان سعودی، کاهش واردات امریکا و عرضه زیاد سبب شده تا بازار نفت از حالت تعادل خارج شود و افزود که اوپک از ایجاد ثبات در بازار انرژی عاجز شده و به یک سازمان مرده مبدل شده است .

این کارشناس ارشد انرژی، با بیان اینکه عربستان با افزایش تولید نفت و کسب درآمد بیشتر می کوشد تا مانع پیوستن افراد کشورش به داعش بشود، گفت که عربستان سعودی برای کاهش یا افزایش تولید نفت تصمیم گیر نهایی نبوده و حتی با کاهش بیشتر قیمت نفت هم به تولید روزافزون خود ادامه می دهد، زیرا تصمیمات خود را براساس تصمیمات تحمیلی اتخاذ می کند .

خاقانی، درعین حال افزایش تولید عربستان برای کسب درآمد بیشتر را به ضرر دیگر اعضاء و خود عربستان توصیف کرد و افزود: عربستان سعودی با این اقدام بر علیه خود و دیگران به عملیات انتحاری دست می زند .

وی، یگانه راه پیش روی وزارت نفت ایران به عنوان عضوی از اعضای اوپک را اتخاذ سیاست دیپلماسی نفتی دانست و گفت:حرکت در مسیر دیپلماسی نفتی و متقاعد سازی دیگراعضاء برای متعادل سازی بازار، اقدام مهم وزارت نفت ایران خواهد بود که درصورت عدم همراهی آنها، ایران می تواند با جدایی از این سازمان، توانمندی های خود را در دیگر مجراها از جمله سازمان همکاری اکو به نمایش بگذارد .

از قرار معلوم، متوسط تولید روزانه سازمان صادرکنندگان نفت در سپتامبر 30 میلیون 960 هزار بشکه نفت بوده که از تولید روزانه 30 میلیون و150 هزار بشکه ای در ماه اوت یعنی مرداد و شهریورماه بسیار بیشتر بوده است.

با این حساب حداقل قیمت نفت مطلوب برای بسیاری ازکشور های اوپک که بتوانند مخارج خود را تامین سازند 100 دلار تخمین زده شده است.

هرچندکه سطح جاری قیمت کنونی برای کشورهایی چون عربستان، کویت و امارات متحده عربی قابل تحمل بوده اما کشورهای دیگر چون ایران و عضو غیر اوپک یعنی روسیه دشواریهایی را به همراه خواهد داشت .

اکنون، عربستان سعودی، شریک اصلی ایلات متحده امریکا، درردیف اصلی متهمان اصلی کاهش قیمت نفت در بازار به شمارمی رود .

افزایش تولید و تخفیف به مشتریان آسیایی درنگاه نخست این ذهنیت را متبادرخواهد ساخت که عربستان درتلاش است تا برای مبارزه با شیل نفت های آمریکا و از دست ندادن سهم خود در بازار تلاش کند هرچندکه با سابقه پیشین عربستان،از این بازی کشور مذکور، بوی خوبی به مشام نمی رسد؛ تحت فشارگذاردن روسیه و ایران برای تحقق سیاستهای ایالات متحده آمریکا .

در همین حال، نایب رئیس انجمن اقتصاد انرژی هم کارکرد اصلی و قابل توجه سازمان اوپک را در مواقعی ارزیابی کردکه این سازمان دچار بحران خواهد شد وگفت: اعضای این سازمان نفتی، در مواقعی که نیاز نیست، چندان هم با هم همسو نبوده اما در مواقعی که منافع مشترک می یابند بایکدیگر همسو شده و حتی دیگر اعضای فعال در دنیای انرژی هم به مدد آنها می شتابند .

مرتضی بهروزی فرد درگفتگو با نسیم، زمان احتمالی نشست اضطراری اعضای اوپک را زمان سقوط نفت به زیر 80 یا 70 دلار ازر یابی کرد .

وی با اشاره به افزایش تولید نفت درآمریکا، گفت که بخش عمده این تولیدات مربوط به ذخایر غیرمتعارف بوده که درصورت افت بیشتر قیمت نفت، استفاده از آنها نیز غیر اقتصادی خواهد شد .

این اظهارات درحالی بیان شده که اوپک در حال از دست دادن کنترل خود بر بازار نفت بوده و دو بازیگر مهم جدید آمریکا و روسیه در حال ظهور در صنعت نفت هستند، این بار ممکن است شرایط دشوارتر از گذشته باشد .

هیچ کدام از این کشورها تمایلی به تثبیت قیمت نفت برای همیشه ندارند و این انگیزه اصلی تشکیل و ادامه کار اوپک است .

روسیه باید تا حد امکان نفت وگاز تولید و تلاش کند بودجه خود را که بیشتر وابسته به نفت است، متوازن نگاه دارد.

البته اقتصاد بسیار متنوع آمریکا در حال بهره مند شدن از مزایای افزایش تولید نفت و کاهش قیمت هاست .

آنچه به مشکلات کشورهای عضو اوپک نظیر ایران، عربستان و عراق می افزاید استفاده از نفت به عنوان ابزار فشار در جریان اختلافات بین آمریکا و روسیه بر سر بحران اوکراین است .

با این حال بهروزی فرد، میزان مصرف روزانه ایالات متحده 18 میلیون بشکه نفت خام ارزیابی کرد که با توجه به تولید 11 میلیون بشکه ای روزانه، هنوز بزرگترین واردکننده نفت خام دنیا لقب گرفته و افزودکه بعید به نظرمی رسد این کشور در 10 سال آینده هم به صادرکننده خالص تبدیل شده و جایگاه عربستان را اشغال کند .

بهروزی فرد به شرایط عربستان در تولید نفت اشاره کرد وگفت که این کشور در شرایط کنونی به دنبال کسب منافع خود است .

این عضو هیات علمی موسسه مطالعات بین المللی انرژی پیش بینی کرد که قیمت نفت به کمتر از 75 یا 80 دلار در هر بشکه نرسد و تصریح کرد:با توجه به تحریم های کنونی ایران، توان تولید و فروش نفت بیش از رقم کنونی را نداشته وحتی درصورت فروش هم، توان انتقال پول نفت به داخل کشور وجود ندارد .

بهروزی فرد توصیه کردکه وزارت نفت باید بر روی افزایش ظرفیت تولیدگازو نفت خود متمرکز شده تا درصورت رنگ باختن تحریم هابتواند در دنیای بین الملل به رقابت جدی بپردازد .

رئیس انجمن اقتصاد انرژی هم با بیان اینکه تعیین قیمت نفت دربازار نیازمند توجه به فاکتورهای مشخصی است،گفت:گاهی اوقات عرضه نفت مناسب بوده اما رشد اقتصادی نامناسب است که همین امر منجر به کاهش تقاضا خواهد شد.

محمد مزرعتی درگفتگو با «نسیم»، با تاکید بر اینکه رشد اقتصادی هنوز به حداعلی نرسیده است، زمان کنونی برای برگزاری نشست اضطراری را اندکی زود دانست و افزود: در صورت افت بیشتر قیمت نفت می توان نشست اضطراری برگزار کرد.

وی، با بیان اینکه همواره اوپک دربازار نفت تاثیر گذار بوده، تاکید کرد که قیمت جهانی نفت را اوپک تعیین نمی کند بلکه نظام عرضه و تقاضا تعیین می کند.

مزرعتی، شرایط کنونی را برخاسته از حاکمیت تعادل بر بازار عرضه و تقاضا تعبیر کرد و گفت که ثبات نسبی بر بازار نفت حاکم است.

به گفته رئیس انجمن اقتصاد انرژی، درحال حاضر نیازی به کاهش عرضه نبوده و هنوز هم معلوم نیست که روند بازار کاهشی است یا افزایشی.

وی برخلاف دیگر کارشناسان، معتقد است اختلاف نظر جدی بین اعضای اوپک وجود ندارد وگفت که طرح موضوع انحلال اوپک یک نظر احساسی بوده که همواره مطرح شده است.