فرهنگ عاشورا را از تحریف‌ها در امان نگه‌ داریم

کدخبر: 957115

شناخت تحریفات عاشورا و اطلاع رسانی نسبت به آن از مهمترین تکالیف اسلامی است و اهمیت این موضوع از آن روست که به اندیشه عاشورا و به ابعاد سازنده آن پیوند می‌خورد

گروه فرهنگی «نسیم»؛ حدیثه سوختانلو؛ فرهنگ عاشورا، فرهنگی برخاسته از متن قرآن کریم و سیره اهل بیت عصمت و طهارت(ع) است.

مقصود از فرهنگ عاشورا، مجموعه مفاهیم، سخنان، اهداف و انگیزه ها، شیوه های عمل، روحیات و اخلاقیات والایی است که در نهضت کربلا گفته شده یا به آنها عمل شده یا در حوادث آن نهضت، تجسم یافته است. این ارزش ها و باورها در کلمات سیدالشهداء(ع) و اصحاب و فرزندان حضرت متجلی است.

فرهنگ عاشورا همان زیربنای عقیدتی و فکری است که در امام حسین(ع) و شهدای کربلا و اسرای اهل بیت(ع) بود و سبب پیدایش آن حماسه و ماندگاری آن قیام شد.

به گواهی مستندات تاریخی و روایی،از جمله علل و انگیزه های شکل گیری نهضت عاشورا،احیای ارزشهای انسانی - اخلاقی بود و از این رو،هر انسان منصفی،هر چند غیر شیعه و غیر مسلمان،در برابر عظمت حماسه ی خونین کربلا سر تعظیم فرود می آورد و بر آفرینندگان آن‌ آفرین می گوید. در عاشورا،ارزشهای انسانی موج می زند و هر قطعه ای از آن،گواه عظمت روحی و شخصیت عظیم پدید آورندگان آن است.

اساس عاشورا بر اساس عدالت و حریت و احیای شخصیت انسانی استوار است و فرهنگ عاشورا،برای پاسداری و انتقال این پیام به نسلهای آینده است و احیای ارزشهای دینی - اسلامی نیز از دیگر اهداف قیام عاشورا به شمار می رود.

عدالت طلبی و آزادی خواهی آن حضرت نیز که با عنوان احیای ارزشهای انسانی - اخلاقی از آن یاد می شود، در پرتو احیای ارزشهای دینی و اسلامی متجلی می شود و فرهنگ عاشورا و زنده نگه داشتن مکتب خونین حسین (علیه السلام) برای احیای همین اهداف است.

لایه ای دیگر از انگیزه ها و فلسفه ی قیام عاشورا که مراسم عزاداری و ادبیات آیینی ما باید با عطر آن معطر شود و هسته مرکزی این نهضت را تشکیل می دهد و سنگ بنای آن شمرده می شود، حب و عشق به معبود،تقرب الی ا... ، یاد و ذکر الهی اساس عاشوراست.

عاشورا دریای مواج عشق بازی است،در بیابان تفتیده ی نینوا،در میان دریای خون و برق شمشیرها و شیهه ی اسبان و ناله ی کودکان و در آن گرد و غبار آنچه بیشتر خودنمایی می کند،ابتهال،دعا،تلاوت قرآن،نماز و شب زنده داری است.

صبر و مقاومت در راه هدف تا مرز جان، ایثار، وفا، مقابله با تحریف دینی، مبارزه با ستم طاغوت ها، و جور حکومت ها، عزت و شرافت انسان، ترویج مرگ سرخ بر زندگی ذلت بار، پیروزی خون بر شمشیر و شهادت بر فاجعه، شهادت بر فاجعه، شهادت طلبی و آمادگی برای مرگ، احیاء فریضه امر به معروف و نهی از منکر و سنت های اسلامی، فتوت و جوانمردی حتی در برخورد با دشمن، نفی سازش با جوریا رضایت به ستم، اصلاح طلبی در جامعه، عمل به تکلیف به خاطر رضای خدا، فدا شدن انسان ها در راه ارزش ها و... و بسیاری دیگر از صفات والای انسانی همه و همه از مجموعه باورها و ارزش ها و مفاهیم فرهنگ عاشورا می باشد.

اما با تمام این ها این فرهنگ عظیم الشان و مقدس از آسیب ها و آفت ها به دور و در امان نبوده است و تحریف فرهنگ عاشورا یکی از جدی ترین و خطرناک ترین نوع آسیب های موجود در این حوزه است.

شناخت تحریفات عاشورا و اطلاع رسانی نسبت به آن از مهمترین تکالیف اسلامی است و اهمیت این موضوع از آن روست که به اندیشه عاشورا و به ابعاد سازنده ی آن پیوند می خورد و تأثیری ژرف در سرنوشت حال و آینده جامعه دارد.

تحریف از ریشه «حرف است.» و در لغت نامه های فارسی به معنای: «تغییر دادن، تبدیل کردن، وارونه ساختن، جابه جا نمودن، کم و زیاد کردن، از حالت اصلی درآوردن و به طرز و وضع دیگری انداختن، کج ساختن، تقلب کردن و.. آمده است.

مهمترین انواع تحریف عبارت است از تحریف لفظی و تحریف معنوی. تحریف لفظی این است که ظاهر یک چیز را عوض کنند اصل سخن را کم و زیاد کنند و تحریف معنوی این است که شما در لفظ تصرف نمی کنید، لفظ همین است که هست، ولی این لفظ را طوری بیان می کنید که معنی مخالف و متضاد با معنای اصلی سخن داشته باشد.

تحریف لفظی،عوض کردن ظاهر یک چیز است،تصرف در ظاهر گفتار و سخن دیگران و کم و زیادکردن آن ،تحریف لفظی است و تحریف معنوی که صد بار خطرناک تر از تحریف لفظی است آن است که مصلاً یک جمله،بدون کم و زیاد کردن الفاظ آن،به گونه ای تفسیر و توجیه شود که درست بر خلاف و ضد معنای واقعی آن باشد.

شخصیت فرهیخته و زمان شناسی که برای اولین بار با دقت بر روی واژه تحریف و بر این آسیب انگشت نهاد و ابعاد آن را تشخیص داد و معرفی کرد،شهید مطهری (رحمت الله علیه) می باشد. استاد مطهری (رحمت الله علیه) از دو عامل اغراض دشمنان و تمایل بشر به اسطوره سازی، به عنوان عوامل عمومی تحریف تاریخ که تنها اختصاص به حادثه ی عاشورا ندارد،یاد می کند.

یکی از تحریف های عمده فرهنگ عاشورا که هم در گذشته و هم در زمان حال اتفاق افتاده است این است که عده ای می پندارند گریستن بر امام حسین علیه السلام هدفی مقدس و منزه است و برای رسیدن و انجام دادن آن،هر کاری مجاز و رواست،در نتیجه افرادی در این قضیه دست به جعل و تحریف زدند.

کتاب هایی که به عنوان مقتل نوشته شد و روضه هایی که برای عاشورا گفته و خوانده شد، گاهی چون با انگیزه گریاندن مستمعین بود، آمیخته با مطالب ضعیف، غیر مستند و احیاناً دروغ گشت و علاقه ای که به چهره های عاشورایی وجود داشت، سبب شد در حوادث آن حماسه، غلوها و مبالغه هایی نقل شود که غیر عقلی و باورنکردنی است.

نوع برخوردهای امام حسین(ع) زینب و امام سجاد(ع) و کودکان و اهل بیت، گاهی به صورت عجز و لابه و ذلت و حقارت در برابر فاسقانی چون یزید و عمر سعد و ابن زیاد و شمر و... درآمد و خواسته بزرگ امام در این میدان حماسه، که در عدم بیعت با حکومت جور بود، به درخواست جرعه ای آب برای لب عطشان خویش یا گلوی خشک علی اصغر درآمد.

حتی خصومت دیرین امویان براساس دینی و وحی و نبوت، به دشمنی شخصی حسین(ع) و یزید تبدیل شد. رسالت یاری رساندن به جبهه گسترده حسین(ع) در طول تاریخ، تنها به سطح گریستن بر تشنگی و مظلومیت آل عبا پایین آمد و بیش از روضه تفکر امام حسین(ع)، روضه جسم پاره پاره او و بیش از پیام خونین سیدالشهداء، حلقوم بریده اباعبدالله مطرح شد.

تحریف دیگر آن است که گروهی می گویند: امروزه دیگر از دشمنان و کشندگان امام حسین(ع) خبری نیست و هنوز هم از داستان حسین استفاده کردن و عنصر انتقام، عنصر کینه توزی و عنصر خشونت و خونریزی را زنده نگه داشتن و از طریق تحریک عواطف، دشمنان موهوم و غیر موهوم تراشیدن و این حادثه را خرج آن امور کردن، شایسته نیست. اینکه القاء می شود پیامبر(ص) در بدر و حنین شمشیر زد و کربلا پیامدهای همان جنگ ها بود و خشونت فرزند خشونت است و درخت خشونت میوه هایی جز خشونت به بار نمی آورد اینکه؛ فرهنگ شهادت خشونت آفرین شمرده می شود.

و اینکه، برای قرنها بزرگداشت قیام عاشورا، حاصلی جز تأثّر و حزن ارزیابی نمی شود، و مواردی از این قبیل، نشانه هایی از این واقعیّت است که جامعیّت و تقدّس فرهنگ عاشورا، در قالب مطالبی به ظاهر زیبا و فریبا، با آسیب هایی جدید و پیچیده مواجه است و مواجهه و دفع این آسیب ها، نیازمند تبیین مکتب عاشورا با ژرف اندیشی و نکته سنجی همه جانبه است.

خطر این تحریف آن است که نه تنها قیام حسینی، کالبدی و بی روح می شود ، بلکه وسیله و ابزاری می گردد،در دست کسانی که صد درصد در برابر اهداف حسینی قرار گرفته اند.این تحریف هدف امام حسین (علیه السلام) را دقیقاً وارونه جلوه می دهد.

رواج اصطلاح اسلام عرفی را نیز می توان از جمله شاخص های گسترش این تحریفات دانست زیرا اسلام عرفی، قرائتی است اسطوره محور، تصوف زده و صوفی منش، منفک از سیاست، منفک از شریعت، سهل و منعطف، فردی و عوام زده که در نهایت به بازاری شدن و عرفی شدن فرهنگ اسلامی و به طبع آن فرهنگ عاشورا می انجامد.

مطالعه تاریخ اهل بیت(ع) و آگاهی از جنبه های مختلف سیره نظری و عملی ائمه اطهار(ع)، تحقیق و تتبع در تاریخ، جهت شناخت سیره اهل بیت(ع)، مقتل شناسی و استفاده از ادبیات آئینی را می توان به عنوان راه کارهای مبارزه با تحریفات و آسیب ها و نیز حفظ و ترویج فرهنگ عاشورا برشمرد.

شعر به عنوان یکی از این حوزه ها به خوبی توانسته است در این عرصه وارد شود و به انتقال بار عظیم اندیشه و احساس مقوله عاشورا بپردازد. شعر آئینی و عاشورایی همواره در مراسم های مختلف مذهبی و به ویژه در انتقال حماسه عظیم عاشورا مورد استفاده قرار گرفته است و سرایش شعر در این باره همیشه، مورد توجه شاعران بوده است.

بر این اساس می توان گفت شعر عاشورایی شعری است که در مقام بیان ارزشها وحماسه نهضت عظیم حسینی باشد و شعر عاشورا شعر سوز و شعور، احساس و حماسه است که به دفاع از مبانی فرهنگ عاشورا با بیان عاطفی و نیز حماسی می پردازد.

با این همه در تعریف شعر عاشورا باید به این نکته مهم توجه داشت که هر چند این نوع شعر موضوعا به ابعاد وجودی قیام حسینی (ع) و وقایع عاشورا مربوط می شود اما باید میان آثاری که به نثر یا به نظم صرفاً از نگاه احساسی و عاطفی کربلا پرداخته اند و آثاری که از نگاه ارزشی و حماسی عاشورایی با توجه به فلسفه وجودی قیام امام حسین (ع) و نهضت عظیم کربلا پرداخته اند تفاوت قائل شد.

بنابراین می بایست درخصوص منابع ادبیات آئینی نیز همچون منابع تاریخی و مقتل دقت لازم و توجه نسبت به بهره برداری از آن به عمل آید و از وارد کردن مفاهیم سطحی و بازاری در این حوزه به شدت خودداری نمود چراکه شعر آیینی و خصوصا شعر عاشورایی یکی از ابزارهای ماندگار و تاثیرگذار است که فرهنگ عظیم عاشورا و نهضت قیام حسینی را در طول تاریخ حفظ کرده و به نسل های آینده انتقال خواهد داد.

منابع:

فصلنامه حکومت اسلامی

فرهنگ عاشورا، جواد محدثی

ارسال نظر: