سیدحسن حسینی؛ شاعری که به سیدالشعرای انقلاب معروف بود

گروه فرهنگی «نسیم»؛ ادبیات فارسی پس از انقلاب شکوهمند اسلامی وظیفه و رسالتی تازه بر دوش گرفت که همانا ابلاغ ارزشهای والای انسانی بود. این ادبیات بیان خشم و طوفان روحی شاعران و نویسندگانی است که از میان توده مردم برخاسته و در کوره داغ حماسه آفرینی ها و ایثارها صیقل یافته اند.

یکی از چهره های برجسته و قابل تاملی که پس از انقلاب اسلامی بوسیله ی روح و اندیشه ی زلال و اشعار و دغدغه های ارزشمندش در تاریخ شعر معاصر ماندگار شد دکتر سید حسن حسینی است.

سید حسن حسینی در سال 1335 در محله سلسبیل تهران متولد شد و در محله ی نازی‎آباد و نیروی هوایی پرورش یافت و به تحصیل پرداخت. وی پس از پایان تحصیلات متوسطه به دانشگاه مشهد رفت و در رشته کارشناسی تغذیه در سال 1358 فارغ التحصیل شد.

سید حسن حسینی نوشتن و سرودن را از مجلهٔ فردوسی" آغاز کرد

او از سال ۱۳۵۲ نوشتن و سرودن در مطبوعاتِ قبل از انقلاب علی الخصوص "مجلهٔ فردوسی" را آغاز کرد و یک سال پیش از رفتن به خدمت سربازی (درسال 1358) ، به همراه تعدادی از شاعران و هنرمندان از جمله آقای محمدرضا حکیمی ، آقای رخ‌صفت و نیز، آقای تهرانی و آقای آیت‎‎الله امامی‎ کاشانی ، حوزه اندیشه و هنر اسلامی را راه اندازی کرده و جلسه های نقد و بررسی شعر را به همراه قیصرامین پور در حوزه هنری برپا نمود که این فعالیت ها تا سال 66 ادامه داشت.

سید حسن در سال 1359، به خدمت سربازی رفت و در طی این دوران، کار نویسندگی برنامه های رادیویی ارتش را تا دو سال بعد از آزادی خرمشهر بر عهده گرفت.

وی در سال ۱۳۶۶ در اثر اختلافاتی که با مدیر وقت حوزه‌هنری داشت ، به همراه جمعی از دوستان از جمله قیصر امین پور استعفا کرده و به تدریس در دانشگاه الزهرا(س) و دانشگاه آزاداسلامی مشغول گردید. زنده یاد حسن حسینی در سال 1369 بار دیگر برای ادامه تحصیل به دانشگاه رفت و رشته زبان و ادبیات فارسی را تا مقطع دکترا گذراند.

دکتر حسینی در زمینه های شعر ، تحقیق ، ترجمه و تألیف به فعالیت پرداخت و در زمان حیات خویش ، در این زمینه ها ، آثاری منتشر نمود که از آن جمله اند:

مجموعه شعر همصدا با حلق اسماعیل (1363)،

مجموعه اشعار عاشورایی گنجشک و جبرئیل (1370)،

ترجمه گزیده ای از آثار جبران خلیل جبران با نام حمام روح (1364)،ترجمه کتاب نگاهی به خویش که به طور مشترک با آقای موسی بیدج انجام گرفته و در آن، مجموعه ای از مصاحبه های ادیبان معاصر عرب، به فارسی برگردانده شده است، بیدل، سپهری و سبک هندی (1367)،

مشت در نمای درشت (معانی بیان در ادبیات و سینما)(1378)،

و کتاب براده ها (1365).

مدتی پیش میدانی در محله طرشت تهران به نام این شاعر معاصر نام‌گذاری شد

دکتر حسینی همچنین با زبان‌های ترکی و انگلیسی در حد استفاده از منابع و مآخذ و صحبت کردن و نوشتن آشنا بود و تسلط کاملی بر زبان عربی داشت.

وی از سال ۱۳۷۸ تا پایان عمر در واحد ویرایش رادیو حضور داشت و در سال ۱۳۷۹ مجموعهٔ کامل غزلیات بیدل دهلوی که نزدیک به سه هزار غزل را در بر می‌گیرد بصورت ضبط شده خواند. او همچنین سال های آخر عمرش را به سبک‌شناسی قرآن و زبان‌شناسی حافظ مشغول بود.

دکتر سید حسن حسینی در چهارمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۳ مورد تقدیر قرار گرفت و مدتی پیش میدانی در محله طرشت تهران به نام این شاعر و فرهیخته معاصر نام‌گذاری شد.

سیدحسن حسینی سیدالشعرای انقلاب است

دکتر حسینی به لقب سیدالشعرای انقلاب معروف است. به هیچ وجه نمی توان شخصیت و زندگی مرحوم حسینی را از آثارش جدا کرد او شاعری است که به معنای واقعی فرزند زمان خود بوده و جز تحت تأثیر آنچه بر مردمش می‌گذشت نمی‌سرود. از نظر محتوا علاوه بر مضامین ملی ، نقطه عطف آثار حسینی اشعار مذهبی ، به خصوص اشعار عاشورایی اوست.

می توان گفت که دکتر حسینی اولین شاعری است که از قالب سپید برای سرودن اشعاری با مضامین آیینی و مذهبی استفاده کرده و در آن بسیار خوش درخشیده است.

وقایعی مانند حادثه عاشورا و زندگی و رنج‌های حضرت فاطمه(س) در شعر‌های حسینی بازتاب زیادی دارد و به همین خاطر است که نام حسینی همواره با مجموعه شعر عاشورایی گنجشک و جبرئیل به ذهن می‌رسد.

سید حسن حسینی یک شاعر کاملا مذهبی و مقید به شرایع و حدود ایدئولوژیک دینی و همچنین نماینده اصیل و اصلی شعر انقلاب اسلامی است و دغدغه‌های سیاسی، اجتماعی و آرمانی او کاملا مذهبی است. او به عنوان نماینده این جریان تلاش می‌کند جهان را از یک نگاه دینی بررسی کند. مفاهیمی مانند برابری و برادری از نظر او و در اشعارش زیرمجموعه ی ارزش‌های دینی می باشد.

به گونه‌ی ماه نامت زبان‌زد آسمان‌ها بود و پیمان برادریت با جبل نور چون آیه‌های جهاد محکم تو آن راز رشیدی که روزی فرات بر لبت آورد و ساعتی بعد در باران متواتر پولاد بریده بریده افشا شدی و باد تو را با مشام خیمه‌گاه در میان نهاد و انتظار در بهت کودکانه‌ی حرم طولانی شد تو آن راز رشیدی که روزی فرات بر لبت آورد و کنار درک تو کوه از کمر شکست

یکی دیگر از ویژگی های آثار سید حسن حسینی طنز تلخ نهفته در اشعار اوست. طنز تقریبا در تمام شعرهای حسینی وجود دارد. حتی در جدی‌ترین آثارش نظیر گنجشک و جبرئیل این نگاه موشکافانه را می‌توان دید. البته طنز حسینی پارادوکس و طنزی است که ریشه در نگاه فلسفی و عمیق او به زندگی دارد و با کمال عقل بروز می کند نه لودگی و بذله گویی و فکاهه...

شاعری وارد دانشکده شد دم در ذوق خود را به «نگهبانی» داد!

کوتاه نویسی (ایجاز) و طنز پردازی خاص مرحوم «سید حسن حسینی» را می توان به عنوان دو عنصر ذاتی اشعار ایشان دانست . تضاد و طنز کنایه داری که دستمایه نیست و از ویژگی های اصلی اشعار او محسوب می شود.

شاعر تشنه ز دریا میگفت اهل بیت سخنش را به اسارت بردند!

دغدغه حفظ ارزش‌های انقلاب همواره در شعرش به چشم می خورد

این شاعر بزرگ همچنین به این موضوع حساس بوده و نگران است که ارزش‌های والای انقلاب در طول زمان از میان برود و بنابراین دغدغه حفظ ارزش‌ها همواره در شعرش به چشم می خورد.

اشعار عاشقانه ی کمتری را نسبت به دیگر مضامین در آثار حسینی مشاهده می کنیم و می توان گفت این به دلیل روحیه ی اجتماعی و ستیزه‌جوی او در کنار رویداد‌های سیاسی زمانش و نیز توجه به درونمایه‌های مذهبی است که مجالی برای مضامین عاشقانه باقی نگذاشته است.

قابل تامل ترین و بنام ترین اشعار دکتر حسینی در قالب های آزاد و رباعی سروده شده اند اما اشعار بسیاری در قالبهای مثنوی ، غزل ، رباعی ، آزاد (نیمایی و سپید) نیزسروده است.

عمدة قابلیت های شعری و استعداد ادبی و هنری سید حسن حسینی در قالب رباعی و آزاد ظهور یافته و در واقع بیشتر شهرت شاعری‌ِ او را باید مرهون همین اشعار دانست.

مهم‌ترین خصوصیت زبان شعر حسینی ـ که به اغلب شعرها ی او جلوه دیگری بخشیده است ـ آگاهی او نسبت به قابلیت ها و ظرفیت های معنایی واژگان و توجه به مناسبات و روابط معنایی واژه‌ها و معانی چندگانه یک واژه است.

زبان شعر سید حسن حسینی ، زبانی اغلب مطابق با زبان معیار است و شاعر در آن هرگز تلاش بر هنجارگریزی و آشنایی‌زدایی ـ به‌طور تصنعی ـ نداشته است. در شعر های او تعامل بسیار زیبایی میان زبان فاخر و فخیم ادبی با زبان عامیانه و مردمی بوجود آمده است که در نوع خود کم نظیر است.

در اشعار سید حسن حسینی تاثیر سبک هندی و به خصوص بیدل دهلوی کاملا مشهود است

هرچند که واژگان کهن در ساختار زبانی شعر حسینی جایگاهی ندارند اما در عین حال شاعر تأکیدی بر به کار نبردن این‌گونه واژه‌ها ندارد و به اقتضای مقام و وزن شعر ـ البته به‌ندرت ـ از صورت کهن واژگان نیز استفاده کرده است. در اشعار سید حسن حسینی تاثیر سبک هندی و به خصوص بیدل دهلوی کاملا مشهود است. از دیگر آثار منتشر شده ی دکتر حسینی عبارتند از :

• گزیده شعر جنگ و دفاع مقدس (حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی این کتاب را با انتخاب و توضیح دکتر سید حسن حسینی در سال 1381 منتشر کرد).

• طلسم سنگ (این مجموعه، مجموعه نثر عاشورایی است که انتشارات سوره مهر آن را در سال 1382 منتشر کرد).

• شقایق نامه (مجموعه نثر عاشورایی است که انتشارات طرح آینده آن را در سال 1384 منتشر کرد).

• در ملکوت سکوت (مجموعه شعری است که پس از درگذشت سید حسن حسینی منتشر شده است. این کتاب را انتشارات انجمن شاعران ایران با انتخاب و مقدمه ای از قیصر امین پور در پاییز 1385 منتشر کرد).

• از شرابه های روسری مادرم(این مجموعه شعر در وصف حضرت فاطمه زهرا(س) سروده شده است).

• نوشداروی طرح ژنریک (مجموعه شعر طنز)، سوره مهر، 1386 (نوشداروی طرح ژنریک، شامل دوازده عنوان قطعات به هم پیوسته اشعار آزاد است که بازتابی از جامعه عصر حاضر ایران است و با درون مایه ای از شخصیت ها و قشرهایی چون شاعر، تاجر، زاهد، عارف و عاشق تنیده شده است). دکتر سید حسن حسینی سرانجام در نهمین روز از فروردین سال ۱۳۸۳ در سن 48 سالگی بر اثر سکته قلبی، درگذشت و مقام وعظم رهبری درگذشت وی را با پیامی به جامعه ادبی تسلیت گفتند:

«بسم الله الرحمن الرحیم»

«با اندوه و تأسف بسیار، خبر درگذشت شاعر و هنرمند عزیزمان آقای سیدحسن حسینی را شنیدم.... مشاهده فرآوردهای ذهن خلاق او همواره برای اینجانب اعجاب‌آور و تحسین‌انگیز بود. در گذشت او خسارت بزرگی برای اصحاب هنر وادب است... ».