شهرام‌نیا: نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، ظرفیت مناسبی برای انتقال پیام رهبری است

گروه فرهنگی «نسیم»؛ این روزها که دهه فجر انقلاب اسلامی است؛ صحبت از ترویج انقلاب اسلامی ایران را زیاد می شنویم؛ اینکه چه کرده‌ایم در این سی‌‌وشش سال تا انقلاب ایران را به صورت درست به مردم دنیا نشان دهیم.

بحث نامه مقام معظم رهبری به جوانان غربی هم یکی دیگر از مسائلی است که باید جدی گرفته شود؛ مطمئا یکی از حوزه هایی که برای ترویج انقلاب و بحث اسلام که در نامه رهبری مطرح شده است، می تواند موثر باشد، حوزه کتاب است؛ حوزه ای که با توجه به مخاطبان عظیمی که در سراسر دنیا دارد می تواند آنها را با کتاب های مناسبی که ترجمه می شود تحت تاثیر قرار دارد.

امیرمسعود شهرام نیا در حال حاضر مدیرعامل موسسه نمایشگاه های فرهنگی ایران است اما سابقه چندین ساله در حوزه نشر بین الملل دارد و کاملا در جریان ترجمه آثار به زبان های خارجی است.

متن ذیل مصاحبه کامل «نسیم»، با امیر مسعود شهرام نیا است:

«نسیم»: به نظر شما با توجه به نامه‌ای که رهبر معظم انقلاب نوشته اند؛ در حوزه ادبیات داستانی چطور می توانیم منویات رهبری را محقق کنیم؟

نامه رهبری کاملا مبتنی بر خرد است

شهرام نیا: دو نکته درباره اصل نامه رهبری بگویم. نامه ایشان از 2 جنبه بسیار مهم است، یکی جنبه شکلی خود نامه و دیگری این نامه در فضای مجازی ای که پایگاه قالب جوانان امروز است، منتشر شده و حتی خبرگزاری های رسمی کشور و صدا و سیما نیز چند روز بعد از انتشار نامه در فضای مجازی خبر آن را منعکس کرده اند. نکته مهمتر در خصوص این نامه مخاطبان آن است؛ چرا که رهبری در این نامه سران دنیا را مخاطب قرار نداده اند بلکه این نامه هوشمندانه خطاب به جوانان دنیای غرب نوشته شده است؛ در حالی که برخی از سرمداران ما مکاتباتی را با سران دنیا آغاز کردند.

در بحث محتوایی هم اصل نامه کاملا مبتنی بر خرد است و رهبری در این نامه، دنیای غرب را که امروزه همه ادعایش این است که ما کاملا خردمحور و عقل بنیاد هستیم و بر مبنای عقلانیت تصمیم می گیریم؛ عقلانیت آنها را دعوت کرده اند و عنوان می کنند که چرا شما به عقلانیت تکیه می کنید به سراغ منابع دستی رفته اید و اسلام را از طریق رسانه ها و افراد مغرضی که اسلام را بد متوجه شدند، قرائت می کنید.

در حال حاضر نیز یک یا دو رمان درباره زندگی پیامبر اسلام نوشته شده؛ البته اگر رمان هایی که درباره زندگی پیامبر و معصومین نگاشته می شود به لحاظ نثر ادبی هم قوی باشد به شدت می تواند مخاطب غربی را تاثیر بگذارد. به طور مثال دلیل سر و صدای زیاد کتاب صوت عدالت انسان در دنیای عرب و تیراژ بالای این کتاب این است که در این اثر یک نویسنده مسیحی ویژگی های حضرت علی را برای دنیا توضیح داده بود و قطعا ویژگی های زیادی مانند عدالت، محبت، انسانیت، تعامل صحیح افراد با یکدیگر و ... وجود دارد که نیاز دنیای امروز است؛ ویژگی هایی که حضرت محمد(ص) به آنها تاکید داشت و به طور مثال زمانی که برای پادشاه مسیحی نامه می نوشت به اصل پیام مسیح و ... تاکید می کرد و فکر می کنم کاری که رهبری کردند نقطه آغازی است که متوجه شویم باید با دنیا حرف بزنیم و برای حرف زدن با دنیا به چند ظرافت قالب، زبان و نشر این کشور توجه کنیم.

ما در نمایشگاه بولونیا به دنبال این بودیم تا کارهای خوبی که به زبان خارجی درباره ائمه معصومین تولید شده را توزیع کنیم که به جرات می توانم بگویم کار خوب در این حوزه بسیار کم است؛ البته کارهایی در این زمینه صورت گرفته ولی کار فاخری که از لحاظ تصویرگری بتواند در کنار سایر آثار خارجی قرار گیرد، بسیار کم است و قطعا باید روی این موضوع کار کرد و اگر این مهم محقق شود در حوزه نشر کودکان تاثیرگذار خواهد بود. اصل اسلام را باید با یک زبان قابل فهم معرفی کنیم

البته اینکه ما در حوزه ادبیات داستانی کم کاری کرده ایم، درست است. البته این کم کاری به مفهوم عام بوده و حتی ما مسلمانان، فرهنگی ها و نخبگان فرهنگی در دنیای اسلام نیز در این زمینه کم کاری داشته ایم که نتیجه اش را می بینیم که در دنیای غرب بسیاری از جوانان اسلام را یا به عنوان مسلمانان تندرو و بی عقل و افراطی مانند داعش می شناسند و یا همانند افرادی چون اربابان رسانه های صهیونیستی که به هر حال مطابق میل خود اسلام را تفسیر می کنند؛ با این حال رهبری در این نامه سعی می کنند از این دو گرایش فاصله بگیرند و مستقیم به سراغ اسلام ناب بروند؛ البته کاری که ما می توانیم انجام دهیم این است که با یک زبان قابل فهم عموم مردم اصل اسلام را معرفی کنیم.

«نسیم»: عده ای معتقدند نیازی نیست مسئولان برای تحقق نامه رهبری، وارد میدان شوند، شما به این مهم اعتقاد دارید؟

شهرام نیا: در حقیقت مسئولان نباید مستقیم وارد این مسئله شوند. رهبری کار پیامبرگونه ای کردند و قطعا ما نباید نسبت به آن بی تفاوت باشیم، ولی اینکه مستقیم کار سیاسی در این زمینه انجام دهیم، اشتباه است؛ چرا که تجربه نشان داده در بسیاری از موارد وقتی دولت یا زمامداران سیاسی می خواهند حمایت های دولتی از یک اقدام انجام دهند، تاثیر منفی به دنبال خواهد داشت.

با این حال باید در حوزه بسترسازی برای شنیدن این پیام و ظرف هایی که در محتوای پیام وجود دارد، وارد عمل شویم. به طور مثال باید ادبیات داستانی به حوزه انقلاب اسلامی وارد شود و به عبارت دیگر زمینه هایی که مسئولین باید وارد آن شوند، چنین فضاهایی است؛ ولی اینکه شبکه های مختلف خبری کشور به صورت مستقیم به این پیام بپردازند، نه تنها کمکی نخواهد کرد بلکه به اصل پیام لطمه نیز می زند. به عبارت دیگر به جای اینکه مسئولان مستقیما به خود پیام بپردازند، باید بسترهای لازم را برای تحقق آن را فراهم کنند.

«نسیم» مخاطب اصلی مان برای ترجمه آثار در حوزه ترجمه ادبیات انقلاب اسلامی کدام کشورها هستند؟

کتاب ها باید با توجه به شرایط مخاطبان ترجمه شود

شهرام نیا: این مسئله بسیار متنوع است و برداشتم این است که برخی مناطق هستند که به دلیل شرایط خاص مخاطبان ویژه ما به شمار می روند؛ به طور مثال یکی از دوستان می گفت با توجه به نمایشگاه کتابی که در صربستان برگزار شده بود، صربستانی ها به دلیل روحیه ضد آمریکایی شان به انقلاب اسلامی علاقه مند هستند، علاوه بر آن دوستان مان که در نمایشگاه هند در دهلی نو نیز شرکت کردند این مسئله را عنوان کردند؛ از این رو معتقدم اکثر کشورهای اروپایی و حتی محافل علمی کشور آلمان و فرانسه نیز علاقه مند به انقلاب اسلامی هستند.

نکته مهم در این حوزه این است که در بخش های مختلف کشورها نگاه های متفاوتی وجود دارد؛ به طور مثال در آمریکای لاتین و هندوستان یا بخش هایی از اروپای شرقی علاقه مند به وجهه استکبارستیزی ایران هستند، در حالی که در اروپای مرکز این بخش چندان جذابیت زیادی ندارد و در این منطقه ویژگی هایی چون رافت اسلامی، مبانی مهم دینی و اعتقادی مانند عدالت جای بحث های زیادی دارد؛ چرا که بسیاری از مفاهیمی که امروزه در فلسفه غرب به آن رسیده اند حرف هایی است که در مبانی اسلامی قابل یافتن است؛ از این رو نمی توانیم بگوییم کدام منطقه علاقه بیشتری دارد دلیلش هم این است که نوع علایق در مناطق گوناگون متفاوت است.

حتی مناطق عربی نیز علاقه زیادی به انقلاب اسلامی دارند، با این حال باید مواظب بود که مسائلی را مطرح کنیم مورد علاقه آنها بوده و تفرقه انگیز نباشد.

«نسیم» رهبری در نامه اخیرشان گفتند در حال حاضر مرزهای جغرافیایی در کشورها از بین رفته است، با این حال چرا نتوانستیم در فضای مجازی هم اسلام را تبلیغ کنیم؟

شهرام نیا : البته الان در این زمینه پیشرفت هایی را داشته ایم؛ با این حال هنوز تا حدی فرآیند جهانی شدن را نشناخته ایم. اتفاقی که افتاده این است که با وجود اینکه عده زیادی گفتند در فرایند جهانی شدن نقشی نداریم اما بسیاری سعی کردند مرغوب این جریان شوند و کمتر سعی کردیم نقش آفرین باشیم. یک نویسنده هندی می گوید جهانی شدن مانند یک قطاری است که با سرعت حرکت می کند و واقعیت این است که نمی توانیم جلوی حرکت قطار را بگیریم و حتی نمی توانیم سوار آن شویم و مسیر خودمان را برای آن در نظر بگیریم، چون که هدایت این قطار در دست دنیای غرب و کشورهای قدرتمند این حوزه است؛ ولی می توانیم سوار آن شویم و سعی کنیم تاثیرگذاری بیشتری روی آن داشته باشیم و این مسئله مهمی است؛ با این حال در عمل به این موضوع کمتر پرداخته ایم.

حضور ما در فضای مجازی انفعالی بوده است

به عبارت دیگر حضور ما در فضای مجازی انفعالی بوده است، در حالی که باید ایجابی برخورد کنیم. امروزه چینی ها و روس ها نرم افزارهای قدرتمندی در فضای مجازی ساخته اند، از این رو ما نیز باید حضور فعالی داشته باشیم و اگر هوشیارانه تر عمل کنیم بهتر می توانیم تاثیرگذار باشیم.

در حقیقت شورای عالی فضای مجازی باید در محتوا نیز ورود کند نه اینکه در این حوزه تنها انفعالی برخورد کند و یا اینکه با پدیده های جدید بدون هیچ تئوری خاصی برخورد کنیم. اتفاقا در این حوزه ها به دلیل تازگی شان حرف های زیادی برای گفتن داریم و همانگونه که کشور هند خیلی زود در برخی مباحث آی تی حتی از آمریکا نیز پیشی گرفته ما نیز می توانیم این کار را بکنیم؛ چرا که جوانان ما استعداد این کار را دارند و واقعا جوانان ما این استعداد را دارند که در دنیای مجازی دارای جایگاه شوند؛ البته اینها به شرط این است که دولت به جای انفعالی برخورد کردن با این موضوع فعالانه برخورد کرده و به استعدادهای داخلی تکیه کنیم.

«نسیم»: شما به عنوان فردی که به کشورهای دیگر سفرهای زیادی داشتید ذائقه مخاطب را برای ترجمه آثار ایرانی چطور ارزیابی می کنید؟

شهرام نیا: منظورتان ترجمه آثار از فارسی به سایر زبان هاست؟

«نسیم»: بله. آثار ترجمه شده باید توسط بدنه نشر کشور مقصد منتشر شود

شهرام نیا: این موضوع مهمی است و ما در این موضوع خیلی ضعیف عمل کرده ایم و اگر صادقانه بگویم متاسفانه نتوانستیم دستاوردهای انقلاب اسلامی را به شکل مطلوبی به زبان های مختلف منتشر کنیم؛ البته این بدان معنی نیست که ما آثار ترجمه شده به زبان های خارجی خصوصا عربی و انگلیسی کم داریم، ولی راه درست دسترسی پیدا کردن به مخاطبان و تاثیرگذاری بر ذهن آنها این است که آثار توسط بدنه نشر سایر کشورها منتشر شود، نکته حساسی که گاهی متولیان فرهنگی مان از آن غفلت می کنند و تصورشان این است که تنها اگر اثری به زبان دیگر ترجمه شود، کافی است.

این در حالی است که هزاران اثر به زبان فارسی برگردانده شده ولی جوانان ما از آن بی خبر هستند، در حقیقت لازمه اینکه آثار ما تاثیرگذار باشد این است که آنها به زبان های کشورهای مختلف ترجمه و در بازار نشر آنها عرضه شود و تنها راه تحقق این کار نیز تعامل با ناشران سایر کشورها است.

جوانان به راحتی می توانند جنگ جهانی دوم را قضاوت کنند؛ چون کتاب و فیلم در این مورد زیاد است

متاسفانه غالب آثار خوب ما کمتر ترجمه شده است، در حالی که وقتی می گویید جنگ جهانی دوم هر جوانی حداقل راجع به آن یک فیلم یا یک کتاب دیده و خوانده است و با وجود اینکه این جنگ 60 یا 70 سال پیش اتفاق افتاده، الان جوان ما با تصویری که دیده است درباره جنگ جهانی دوم قضاوت می کند، حال سوال اینجاست که ما چه قدر توانستیم در حوزه ادبیات مان حتی در حوزه آکادمیک تصویری درستی از انقلاب اسلامی ایران به جهان ارائه کنیم؛ در حالی که بعد از گذشت 35 سال از انقلاب اسلامی آرام آرام فاصله زمانی باعث می شود که حتی خاطرات آن دوران در ذهن نسل های میانسال هم کمرنگ شود.

«نسیم»: منظور شما این است که آثار مناسبی هنوز در این زمینه تولید نشده که بخواهیم آنها را ترجمه کنیم؟

قرائت های بسیار متفاوتی نسبت به انقلاب اسلامی در دنیا در حال نشر است

شهرام نیا: کار خوب کم تولید شده و خیلی کم ترجمه شده و از آن کمتر در بازارهای بین المللی توزیع شده است، یعنی من اگر بخواهیم به این حوزه نمره داده و بازار نشر دنیا، انقلاب اسلامی را خوب بشناسد نیاز داریم مثلا صد عنوان یا صد واحد کتاب تولید کنیم که از این میزان تنها بیست واحد تولید شده، از تعداد کتاب های تولید تنها دو واحد ترجمه و از آن میزان نیز تنها یک دهم در بازارهای نشر بین الملل توزیع شده است، این کم کاری در خصوص معرفی انقلاب اسلامی در حالی است که صداهای ناهمگون و مغرض نسبت به انقلاب اسلامی خیلی فراوانند همان طور که در شبکه های ماهواره ای می بینید قرائت های متفاوتی نسبت به اسلام و انقلاب اسلامی وجود دارد؛ به گونه ای که امروزه به دنبال تطهیر دوران پهلوی هستند و قرائت های بسیار متفاوتی نسبت به انقلاب اسلامی در دنیا در حال نشر است، در حقیقت متاسفانه اپوزیسیون و ضد انقلاب ها و نویسندگانی که به هر دلیلی مواضع متفاوتی نسبت به انقلاب اسلامی دارند در حال فعالیت هستند در حالی که در این حوزه کم کار هستیم.

«نسیم»، متاسفانه در سایت آمازون بیش از هزار عنوان کتاب درباره به انقلاب اسلامی موجود دارد که همگی از سوی نویسندگان معارض با نظام جمهوری اسلامی ایران نوشته شده کم کاری در این حوزه متوجه کدام بدنه از صنعت نشر است؟

حمایت‌ها در زمینه نشر و ترویج کتاب محدود است

شهرام نیا: فکر می کنم همه صنعت نشر در این امر دخیل هستند ولی بیشتر این مهم متوجه نویسندگان است. البته مسئله دیگر این است که تا چه اندازه حمایت هایی را در این حوزه قرار دادیم و تا چه میزان برنامه ریزی درستی برای تولید آثار در این حوزه داشته ایم؟ متاسفانه بسیاری از برنامه ریزی ها به صورت موقتی است و حمایت ها محدود هستند، تصور می کنم اگر حمایت های بیشتری در این حوزه صورت گیرد، شاهد توسعه و ترویج آثارمان در حوزه ترجمه خواهیم بود.

ما به اندازه کافی نویسنده و استعدادهای خوب برای نوشتن در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی داریم و تنها جای حمایت از این قشر خالی است و نیاز داریم تا با هدایت و حمایت نویسندگان را به سمت نوشتن آثار در این حوزه سوق دهیم.

ماجرای توهین اخیر به حضرت محمد (ص) موجی را در بین نویسندگان جوان و شاعران ایجاد کرد، اگر چه اصل حرکت، حرکت بسیار زشت و شنیعی بود و باعث دردمندی بسیاری از افراد شده است ولی باعث شد تا نویسندگان آثار خوبی را در حوزه زندگی پیامبر اکرم (ص) بنویسند و حتی مجید مجیدی ساخت فیلمش را سرعت دهد؛ چرا که گویی همه در این زمینه احساس وظیفه می کنند.

البته باید به این مسئله اشاره کرد که چرا باید چنین اتفاقاتی رخ دهد تا ما احساس خطر کنیم؟ و در حال حاضر نیز باید احساس کنیم که سال ها است توهین هایی نسبت به انقلاب اسلامی صورت می گیرد؛ البته همه انقلاب هاو جان هایمان فدای پیامبر اکرم (ص) ولی به نظر می رسد در خصوص انقلاب اسلامی نیز تلنگرهایی لازم است که ما متوجه بشویم و به آن به شکل درست مجموعه انقلاب و اهدافش را بازشناسایی کنیم.

«نسیم»: عمده ضعف ما در بحث ترجمه چیست؟ کسی که زبانش فارسی است و زبان دومش انگلیسی کتاب ها را ترجمه می کند در حالی که به گفته حضرت آقا کسی باید کتاب ها را ترجمه کند که زبان مادری اش زبانی غیر از فارسی باشد چرا ما نتوانستیم این تعامل را برقرار کنیم؟

رایزن های فرهنگی ما بیشتر سعی می‌کنند خودشان آثار را ترجمه کنند و کمتر به دنبال انتشار اثر در کشور مقصد هستند

شهرام نیا: غالب کتاب هایی که در دنیا ترجمه می شود و بازار خوبی پیدا می کند و مورد اقبال مخاطب قرار می گیرد، آن دسته از کتاب ها است که مترجم آن مسلط به زبان مقصد است و حتی اگر از خود شما نیز سوال کنند که بهترین رمان خارجی ای که خوانده اید کدام است قطعا کتابی را می گویید که توسط یک فارسی زبان ترجمه شده است؛ در حالی که متاسفانه اکثر کتاب های فارسی ترجمه شده، توسط فارسی زبانان ترجمه شده است و برای همین به دل مخاطب نمی چسبد.

راهکار در این زمینه این است که ما در بازار نشر بین الملل حضور پررنگ تری داشته باشیم، در همایش ها در نشست ها تعامل داشته و سعی کنیم که دیگران را به ترجمه آثارمان تشویق کنیم، البته نباید فکر کنیم که آنها نسبت به ترجمه آثارمان بی علاقه هستند. حداقل من به عنوان کسی که در ده ها نمایشگاه کتاب شرکت کرده ام عطش و علاقه آنها را برای انتشار آثار ایرانی دیدم؛ با این حال افراد کمی را داریم که در خارج از کشور به دنبال ترجمه آثارمان باشند و حتی رایزن های فرهنگی مان نیز بیشتر سعی می کنند خودشان آثار را ترجمه کنند و کمتر دنبال این هستند که اثر را در بازار نشر آن کشور منتشر کنند؛ در حالی که مسیر درست این است که با ناشر توافق کنیم یک آثارمان را ترجمه کنند.

«نسیم»: منظورتان این است که مخاطب خارج از کشور تشنه کتاب های ایرانی است؟

شهرام نیا: تشنه به معنی خاصی که امروزه در کشور رایج است، نه؛ چرا که کتاب فیلم هری پاتر نیست که بگوییم همه بازارها تمایل به آن دارند؛ ولی رسانه ها یکی از ابزارهایی هستند که می توانند این تشنگی را در مخاطب ایجاد کنند. البته به صورت نسبی مخاطبان خارج از کشور علاقه مند به آثار ایرانی هستند به خصوص در حوزه کتاب های داستانی، رمان و ... .

به طور مثال با توجه به توهین اخیر به حضرت محمد (ص) در دنیای غرب علاقه بسیاری زیادی در بین جوانان نسبت به پیامبر اکرم ایجاد شده است. نباید تصور کنیم که صرف اینکه یک آدم نفهم توهینی به حضرت محمد (ص) داشته یعنی اینکه همه دنیای غرب این نوع نگاه را دارد؛ البته ما در این حوزه که سایتی داشته باشیم که افراد بتوانند با مراجعه به آن اطلاعاتی را در خصوص حضرت محمد (ص) به دست بیاورند، ضعف داریم.

«نسیم»: کمبود آثار در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی برای توزیع به کشورهای غربی و عربی بسیار کم است، عمده ضعف مان در این حوزه چیست؟

کتابخانه ای که در آن همه آثار ترجمه شده از زبان فارسی به سایر زبان ها گردآوری شده باشد؛ نداریم

شهرام نیا: اساسا خیلی به این موضوع توجه جدی نشده است و اینکه جای مشخصی متولی این مسئله باشد، نداریم. اخیرا در وزارت ارشاد آیین نامه ای تدوین شده که به آیین نامه گرند معروف است و طبق آن آیین نامه از ترجمه آثار ایرانی به سایر زبان ها حمایت می شود که متاسفانه نه تنها این کار را خیلی دیر شروع کرده ایم بلکه هنوز اجرایی نشده است. با این حال باید گفت که خلاء این آیین نامه احساس می شد.

یکی از شیوه های خوب برای ترجمه اثار این است که از فعالان عرصه نشر سایر کشورها برای ترجمه آثارمان حمایت کنیم تا از طریق آنها آثار ترجمه و فروخته شود که متاسفانه در این زمینه کم کاری کرده ایم و حتی کتابخانه ای نداریم که در آن همه آثار ترجمه شده از زبان فارسی به سایر زبان ها گردآوری شده باشد؛ البته بخش های محدودی در برخی مراکز وجود دارد اما اینکه یک مرکز به صورت مفصل به این موضوع پرداخته باشد، وجود ندارد.

اینکه مرکزی به صورت تخصصی و متمرکز به مسئله ترجمه چه در حوزه انقلاب اسلامی و چه در سایر حوزه ها کار کرده باشد، نداریم، البته مراکزی وجود دارند که به صورت پراکنده در این زمینه فعالیت می کنند و می توان گفت که حوزه ترجمه از جمله حوزه هایی است که ما به آن کمتر توجه کرده ایم و امیدوارم با دغدغه هایی که الان ایجاد شده بیشتر در این زمینه کار شود؛ البته طبیعتا این کار نیاز به پول دارد.

در سالن 2001 و اولین باری که بعد از ماجرای سلمان رشدی در نمایشگاه فرانکفورت حضور یافتیم، ترکیه غرفه ای کوچک نزدیک غرفه کشور ما داشت و حتی بضاعت صنعت نشر، تعداد نویسندگان این کشور نیز از کشور ما کمتر و حتی از لحاظ فرهنگی نیز عقب تر از کشور ما بودند؛ چرا که ترکیه هیچگاه افرادی چون حافظ، سعدی و ... را نداشته است؛ با این حال آنها بعد از گذشت 15 سال الان در حوزه نشر به دلیل سیاست های درست و هزینه کردن مناسب در این حوزه به جایگاه خوبی در این حوزه کسب کرده اند.

در حقیقت کشور ترکیه با اتخاذ سیاست های درست، حضور موثر در نمایشگاه های مختلف کتاب و همچنین ایجاد مرکز تداد که از نشر کتاب های ترکیه ای به زبان های دیگر حمایت می کنند، باعث شد تا امروزه در جایگاه خوبی در نشر بین الملل قرار گیرد و طبیعتا ما نیز می توانیم با اتخاذ سیاست های درست و برنامه ریزی مناسب به این مهم دست یابیم.

«نسیم»: همه مباحث مربوط به انقلاب اسلامی را باید در قالب ادبیات داستانی بیان کنیم؟

شهرام نیا: لزوما اینگونه نیست؛ چرا که قالب های مختلف مخاطب خاص خود را دارد. البته اینکه زبان داستان زبان مهمی در جهان امروز است؛ شکی در آن نیست ولی بسنده کردن به یک قالب ادبی هیچگاه درست نیست؛ چرا که مخاطب مان سطوح مختلفی دارد و اگر مرکز ساماندهی و سیاست گذاری در این زمینه در کشور داشته باشیم، می تواند به تناسب مخاطب ادبیات ما را برنامه ریزی کند.

بخشی از تنوع مخاطب مان تنوع جغرافیایی، بخشی دیگر تنوع زبانی و بخشی هم تنوع تخصص ها و علایق مخاطبان است؛ مثلا ما در حوزه کودک به خصوص در حوزه مسائل دینی جای کار زیادی داریم و قطعا اگر آثار خوب و عمیق اسلامی تولید شود مخاطبان خوبی را در کشورهای عربی خواهیم داشت. در بخش های مختلف اروپا نیز می توانیم کارهای خوبی را در حوزه ادبیات داستانی تولید کنیم؛ از این رو با توجه به ذائقه و نیاز مخاطب باید روی حوزه های مختلف سرمایه گذاری کنیم.

«نسیم»: نمایشگاه های بین المللی کتاب تا چه اندازه برای انتقال پیام انقلاب اسلامی و نامه رهبری موثر است؟

نمایشگاه های بین المللی کتاب ظرفیت خوبی برای انتقال پیام رهبری است

شهرام نیا: اتفاقا نمایشگاه های بین المللی کتاب ظرف خوبی برای انتقال پیام رهبری است. یکی از مشکلاتی که داریم این است که وقتی به نمایشگاه های بین المللی می رویم کارهای خوبی برای توزیع نداریم و با توجه به اینکه دو هفته دیگر نمایشگاه کتاب هند است و دهلی نو نیز علاقه مند به انقلاب اسلامی است، ولی احساس می کنیم مجموعه آثار مناسب برای توزیع به آنها وجود ندارد.

به طور مثال وقتی فردی از اصفهان به تهران می آید به وی می گویید صنایع دستی به عنوان سوغاتی به تهران بیاور و این شخص اگر یک تریلی از صنایع دستی را هم با خود بیاورد باز صنایع دستی هایی هست که بتواند به عنوان سوغاتی عرضه کند ولی وقتی فردی از شهر هشتگرد برای نمایشگاه صنایع دستی بیاید، محصولی برای عرضه کردن ندارد نقش ما نیز نقش واسطه است در نمایشگاه های بین المللی و زمانی که بضاعت ما در حوزه ادبیات بیشتر ازا ین باشد قطعا در نمایشگاه های بین المللی اثار بهتری را عرضه می کنیم ولی اگر بضاعت مان کم باشد مانند فردی است که از هشتگرد در نمایشگاه صنایع دستی شرکت کرده است.

متاسفانه ما در نمایشگاه های بین المللی نیز بیشتر شبیه به فردی که از هشتگرد آمده عمل می کنیم به خصوص وقتی می خواهیم به زبان های کشور مقصد کار کنیم؛ چرا که در این زمینه ضعف های زیادی داریم.

اخیرا علی جنتی نامه ای را به بنده با این مضمون نوشته بود این همه کتاب فارسی ای که به کشوری برده می شود که زبانش به طور مثال فرانسه است، چه فایده ای دارد؟ که این حرف بسیار درستی است؛ به طور مثال ما در نمایشگاهی در پکن شرکت می کنیم که فرصت بسیار خوبی برای انتقال پیام انقلاب اسلامی به زبان چینی است که متاسفانه در این زمینه ها ضعف داریم و حتی به عدد انگشتان یک دست نیز کار ترجمه شده به زبان چینی نداریم، البته مسئله درباره نمایشگاه کتاب فرانسه، پاریس و .... نیز صدق می کند؛ چرا که معدود کارهایی که در حوزه ترجمه انجام شده بیشتر به زبان انگلیسی و عربی است وبه زبان های دیگر دنیا کارهای بسیار کمی انجام شده است به همین دلیل نیز در برخی از نمایشگاه ها که حاضر می شویم کاملا احساس می کنیم که محصولی برای عرضه نداریم.

«نسیم»: این مطالبه را چه کسی باید ایجاد کند؟

شهرام نیا: متاسفانه الان شرایط مالی ما در شرایط خوبی نیست البته خودمان نیز نمی توانیم این مطالبه را ایجاد کنیم ولی در مجموع دستگاه های مسئول در این زمینه زیاد هستند و به نظرم وزارت ارشاد در این حوزه باید بخش های خاصی را ایجاد کند دستگاه هایی چون جامعه المصطفی و دارالتقریب و سازمان فرهنگ و ارتباطات و ... باید در این خصوص مطالبه ایجاد کنند؛ البته اینکه کدام دستگاه به طور خاص مسئول این امر است نیاز به بررسی دارد.

به نظر می رسد اساسا موضوع عرضه ادبیات اسلامی - ایرانی در بیرون از مرزهای کشور موضوع مغفولی است و البته شاید برخی دستگاه ها به این مسئله بپردازند اما به طور خاص به این حوزه وارد نشده ایم.

مصاحبه از زهرا علی رمضانی