من؛ یک آواره؛ سرپناهی ندارم

مستند به آمارهای NGO های بین‌المللی، خاورمیانه دارای بیشترین میزان پناهنده و پناهجو در جهان است. IRIN (شبکه اطلاع‌رسانی یکپارچه منطقه‌ای) که به عنوان یک آژانس خبری با تمرکز بر حقوق بشر دوستانه عمل می‌کند، آماری از آوارگان، پناهجویان و آوارگان داخلی در منطقه خاورمیانه و برخی مسائل که آن‌ها در برخورد با این پدیده با آن‌ها مواجه هستند منتشر کرده است

سیدعلیرضا علیزاده طباطبایی - گروه بین‌الملل نسیم: یکی از برندگان جایزه نوبل، جنگ را ششمین معضل از میان ۱۰ معضل تهدید کننده جوامع انسانی تا ۵۰ سال آینده دانسته است. با نگاهی به اثرات مخرب این پدیده می‌توان دریافت که این تقسیم‌بندی واقع بینانه است.

یکی از مهم‌ترین اثرات ناشی از جنگ بحث آوارگی شهروندان و مردمی است که علاوه بر اینکه ارتباطی با جنگ و اهداف آن ندارند و سودی از آن نمی‌برند بلکه این معزل تبدیل به بلایی برای آن‌ها شده و موجب آوارگی آن‌ها و از دست دادن کار، خانه و زندگیشان می‌شود.

خاورمیانه از مناطقی است که به دلیل برخورداری از ذخایر عظیم نفت، یک منبع انرژی برای جهان به شمار می‌رود. و از سویی نیز از قدیم خواستگاه تمدن‌های گوناگون بوده است و همین امر زمینه را برای ایجاد درگیری بر سر تصاحب و اعمال سلطه بر این منطقه فراهم کرده است.

از سال ۲۰۱۰ میلادی این منطقه وارد بحران جدیدی شد؛ بحرانی که شکل جدیدی از جنگ و درگیری را در این منطقه ایجاد کرد و خاورمیانه را وارد عرصه جدیدی نمود که تا بحال نیز ادامه دارد و وضعیت منطقه را تحت تاثیر قرار داده و همه کشور‌ها را به نوعی درگیر کرده است. این بحران در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۰ با قیام تونس و در پی خودسوزی «محمد بوعزیزی» در اعتراض به فساد و بدرفتاری پلیس، آغاز شد و تا کنون نیز ادامه دارد. این سیر اعتراضات که به عناوین مختلفی نیز نام گرفت، علاوه بر کشورهای منطقه خاورمیانه کشورهای دیگری را نیز که منافعشان را در این منطقه می‌دیدند وارد عرصه درگیری کرد و موجبات جنگ‌های مختلفی را فراهم آورد که منطقه خاورمیانه را از هر حیث دستخوش تغییر قرارا داد که یکی از اثرات آنکه مد نظر است، آوارگی ناشی از این جنگ‌ها است که مردم بسیاری را درگیر کرده است.

این منطقه متشکل از کشورهای مختلفی است که در مجموع بیش از ۳۹۴ میلیون نفر را شامل می‌شود که در آن زندگی می‌کنند. جنگ‌های این منطقه از ابتدا و به خصوص در یک سال اخیر موجبات آوارگی جمعیت بسیاری را فراهم آورده است. این آوارگان را می‌توان در دو گروه جای داد. گروه اول که به دلیل شرایط نا‌مناسب ناشی از درگیری‌ها قادر به ادامه زندگی در کشور خویش نبوده و به کشور‌های همسایه پناهنده شده‌اند و گروه دوم که به‌‌ همان دلیل مبادرت به مهاجرت از محل زندگی خود در کشور و به سایر استان‌های کشور نموده‌اند. در زیل آماری از میزان آوارگان به تفصیل کشور‌ها ارائه می‌گردد.

مستند به آمارهای NGOهای بین‌المللی، خاورمیانه دارای بیشترین میزان پناهنده و پناهجو در جهان است. IRIN (شبکه اطلاع‌رسانی یکپارچه منطقه‌ای) که به عنوان یک آژانس خبری با تمرکز بر حقوق بشر دوستانه عمل می‌کند، آماری از آوارگان، پناهجویان و آوارگان داخلی در منطقه خاورمیانه و برخی مسائل که آن‌ها در برخورد با این پدیده با آن‌ها مواجه هستند منتشر کرده است که در ذیل ارائه می‌شود:

الف: مصر

کشور مصر دارای بیش از ۸۴ میلیون نفر جمعیت است و از حدود ۳۸ کشور در آن پناهنده وجود دارد. مستند به آمار سازمان امور پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) کشور مصر تا جولای ۲۰۱۴ به دلیل جنگ‌های منطقه و نا‌آرامی‌های موجود در کشور‌ها پذیرای بیش از ۲۶۲ هزار آواره و پناهجو بوده است که بیشترین میزان آوارگان را اعراب سوری با جمعیتی حدود ۱۴۰ هزار نفر تشکیل داده‌اند.

همچنین تا این تاریخ در کشور مصر بر اثر ناآرامی‌های داخلی موجود در خصوص تحولات این کشور، بیش از ۲۲ هزار نفر از اتباع مصری به سایر کشور‌ها آواره شده و یا پناه‌ آورده‌اند.

ب: ترکیه

این کشور بیش از ۷۶ میلیون نفر جمعیت را در خود جای داده است. کشور ترکیه در زمان بحران سوریه در ابتدا شاید به این دلیل که گمان نمی‌کرد بحران سوریه تا این حد ادامه یابد، آمادگی خود را جهت پذیرا شدن پناهجویان سوری اعلام نمود و بر همین اساس سازمان امور پناهندگان سازمان ملل متحد میزان پناهجویان و آوارگان وارد شده به ترکیه را تا دسامبر ۲۰۱۵ حدود یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر اعلام کرده است.

امروزه با طولانی شدن بحران سوریه کشورهای زیادی د رگیر این روند شده‌اند و همچنین پذیرایی از این حجم عظیم مهاجران مشکلاتی را برای ترکیه پدید آورده است و بر همین اساس دولت ترکیه از بسیاری از تعهدات خودش در خصوص پناهجویان سوری سر باز زده است.

ج: عراق

کشور عراق دارای بیش از ۳۵ میلیون نفر جمعیت است. همچنین عراقی‌ها دومین گروه بزرگ پناهجویان در جهان هستند که با توجه به حمله آمریکا به این کشور و وجود و جولان گروهای تروریستی مختلف اینجایگاه دور از ذهن نیست.

بر اساس آمار آژانس امور پناهندگان سازمان ملل متحد، تا تاریخ دسامبر ۲۰۱۵ کشور عراق دارای بیش از ۲ میلیون نفر آواره و پناهجو بوده است که از این میزان در خصوص پناهجویان، اعراب سوریه‌ای با ۴۰۰ هزار نفر بیشترین تعداد را داشته‌اند و همچنین این کشور تا این تاریخ دارای بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر اواره داخلی بوده است که مجبور به نقل مکان شده‌اند.

همچنین مستند به آمار‌های همین آژانس تا تاریخ جولای ۲۰۱۴ بیش از دو میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از کشور عراق آواره شده که از این میزان حدود ۵۰۰ هزار نفر اواره و پناهجو به سایر کشور‌ها بوده‌اند و حدود یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر را نیز اوارگان داخلی تشکیل داده‌اند.

د: سوریه

کشور جمهوری عربی سوریه دارای بیش از ۲۲ میلیون نفر جمعیت است که اقوام مختلفی را اعم از کرد، عراقی و فلسطینی در خود جای داده است. سال ۲۰۱۱ میلادی آغاز درگیری‌های داخلی سوریه بود. این درگیری‌ها با تظاهرات‌هایی در شهرهای مختلف سوریه نظیر حمات، جبله، دمشق، لاذقیه، درعا و حمص به وقوع پیوست. با بالا گرفتن اعتراضات در سوریه و آغاز قیام مسلحانه توسط ارتش آزاد سوریه در شهر حمص تحولات این کشور رنگ دیگری یافت. دولت سوریه و رئیس جمهور این کشور از‌‌ همان آغاز علت این اتفاقات را اسرائیل می‌دانست و اعلام می‌کرد که با اقتدار در برابر این توطئه‌ها می‌ایستد که تا کنون نیز با وجود شروع جریانات مختلف علاوه بر ارتش ازاد، از جمله داعش دولت سوریه مقاومت کرده است.

بر اساس آمارهای آژانس امور پناهندگان سازمان ملل متحد، تا دسامبر ۲۰۱۵ کشور سوریه دارای بیش از ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر آواره و پناهجو بوده است که از این میزان ۱۱۳ هزار نفر مهاجر عراقی بوده‌اند و ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر را آوارگان داخلی تشکیل می‌داده‌اند که به دلیل تحت کنترل در آمدن مناطق مختلف توسط گروه‌های مخالف دولت سوریه مجبور به ترک محل زندگی خود به جای دیگری در کشور شده‌اند.

همچنین مستند به آمارهای همین آژانس تا جولای ۲۰۱۴ تعداد آوارگان و پناهجویانی که مجبور به ترک کشور و محل زندگی شده‌اند ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر اعلام شده است. که از این میزان بیش از سه میلیون نفر آواره شده‌اند و به کشور‌های دیگر از جمله ترکیه و اردن رفته‌اند و حدود و ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر نیز آوارگان داخلی بوده‌اند.

ه: اردن

کشور اردن حدود ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر جمعیت دارد. این کشور نیز همانند کشور ترکیه به دلیل داشتن مرز مشترک با سوریه اعلام آمادگی برای حمایت از آوارگان سوری نمود. بر اساس آمار آژانس امور پناهندگان سازمان ملل متحد تا دسامبر ۲۰۱۵ کشور اردن پذیرای بیش از یک میلیون نفر آواره و پناهجو بوده است که بیش از ۹۳۰ هزار نفر از آن‌ها را آوارگان و پناهجویان سوری تشکیل می‌دهند.

و: لبنان

کشور لبنان با بیش از ۴ میلیون جمعیت در همسایگی سوریه و فلسطین واقع شده است. این کشور دارای اقوام و قومیت‌های مختلفی بوده است به طوری که بیش از ۴۲۵ هزار نفر آواره فلسطینی را در خود جای داده است. بعد از آغاز بحران داخلی سوریه و حمله گروه‌های تروریستی به این کشور لبنان نیز به دلیل همسایگی با سوریه تحت تاثیر قرار گرفت.

بر اساس آمارهای آژانس امور پناهندگان سازمان ملل متحد، تا تاریخ دسامبر ۲۰۱۵ کشور لبنان پذیرای بیش از یک میلیون و ۸۵۰ هزار آواره و پناهجو بوده است که از این میزان بیش از یک میلیون و ۸۳۰ هزار نفر، آوارگان و پناهجویان سوری بوده‌اند که به دلیل شرایط نا‌مناسب زندگی مجبور به ترک وطن خویش شده‌اند.

آمارهای ارائه شده در فوق نمایی از وضعیت نامناسب تعداد زیاد آوارگان جنگ‌های خاورمیانه بود که اثرات مخرب بسیاری را در پی دارد. همانطور که در آمار‌ها دیده می‌شود بیشترین میزان آوارگان مربوط به کشور سوریه است. از ابتدای آغاز درگیری‌های سوریه و همزمان با شروع موج آوارگی‌ها دو کشور اردن و ترکیه در همسایگی سوریه اعلام آمادگی کردند تا با همکاری سازمان ملل متحد و تحت نظارت این سازمان بین المللی اردوگاه‌هایی را برای پناهجویان سوری ایجاد کنند و این امر نیز صورت گرفت، اما بر خلاف وعده‌های داده شده این اردوگاه‌ها نه تنها محلی برای اسکان و آرامش پناهجویان رنج دیده از جنگ نشد، بلکه تبدیل به زندانی شد که آوارگان آرزوی رهایی از آن و بازگشت به کشور جنگ زده‌شان را داشتند.