"دروازههای کشور به روی محصولات تراریخته باز است"
معاون دفتر پژوهش و توسعه فناوریهای سازمان محیط زیست در گفتگو با «نسیم» اعلام کرد: در زمینه خروج ذخایر گیاهی و ژنتیکی هم ضعف داریم؛ به راحتی گیاهان دارویی بذرشان از کشور خارج میشود
گروه اجتماعی خبرگزاری «نسیم» - سمیرا خباز: داوود حیات غیب، دکترای محیط زیست و معاون دفتر پژوهش و توسعه فناوریهای محیط زیست سازمان محیط زیست است. علاوه بر این، هماهنگ کننده پروژه ملی توانمند سازی ایمنی زیستی نیز هست. حیات غیب معتقد است که برنامه مشخصی برای جلوگیری از واردات بیرویه محصولات تراریخته و نیز صادرات بیضابطه بذرهای گیاهی در کشور وجود ندارد. درباره نحوه ورود محصولات تراریخته (اصلاح ژنتیکی) به کشور و ایمنی زیستی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی با وی گفتگو کردیم.
جایگاه تولید محصولات تراریخته در دنیا کجاست؟
در حال حاضر یازده کشور دنیا در قالب شرکت های بزرگی در حال تولید حدود 8 محصول تراریخته عمده مانند گندم، ذرت، گلزا، پنبه و... هستند، حجم معادلات این نوع محصولات بسیار بالا و سود چند صد میلیاردی دارد و به شرکت ها این اجازه را می دهد برای فروش محصولات خود دولت ها و افراد را تحت تاثیر قرار دهند .
افراد مختلفی در گروههای علمی و سازمان های مردم نهاد در دنیا به تولید این محصولات حساس شدند و با بیان اینکه ما GMO FREE (یعنی به دور از محصولات تراریخته) هستیم به ورود و مصرف این محصولات واکنش نشان دادند؛ اما هنوز اثبات نشده که آیا این محصولات برای سلامت انسان و دام مضرند یا خیر.
ما نمی گوییم این محصولات خطرناکند بلکه معتقدیم باید مخاطرات احتمالی بر تنوع زیستی و سلامت ارزیابی شود و مستندات علمی داده شود تا یک کشور حق را قائل باشد تا برای سلامتی مردم و محیط زیستش تصمیم گیری مناسبی انجام دهد. شاید این محصولات می توانند اثراتی داشته باشند که سایر محصولات کشور را تحت شعاع قرار دهند. از آن جهت که محصول تراریخته به آفت مقاوم است، بر روی دیگر محصولات و موجودات تاثیر بگذارد. تحقیقات در این زمنیه لازم است و اینکه بدون دانش و تحقیق فقط به صرف اینکه دنیا این راه را رفته است و ما هم باید برویم این حرکت در تاریکی است. کشوری که یک توان علمی و تخصصی دارد باید سلامت انسان و محیط زیستش در درجه اول اهمیت باشد.
آیا باید برای ورود این محصولات به کشورمان حساس باشیم؟
ما در حال ورود خیلی از محصولات از کشورهای دیگر به کشورمان هستیم و این هراس باید تبدیل به یک هشدار شود .
باید به ورود محصولات کشاورزی، یا محصولات به ظاهر زیبایی مثل گیاهان وارداتی حساس باشیم چون موجودی که در بومی طبیعت ما نیست، دشمن طبیعی ندارد و می تواند مهاجم باشد و به طبیعت ما آسیب بزند. و به همین دلیل باید با احتیاط با این نوع محصولات برخورد شود .
این احتیاط را پروتکل ایمنی زیستی با وضع قوانین و مقررات ایجاد کرده است، در سازمان محیط زیست هم آزمایشگاهی برای ارزیابی این نوع محصولات وجود دارد .
البته نقطه نظرات سه دستگاه مربوط در کشور در مورد اثرات محصولات تراریخته متناقض است اما نباید از این نوع فناوری هراس داشت و باید به استفاده ایمن آن بپردازیم، و شرایط لازم را برای ارزیابی و مدیریت مخاطرات و نحوه چگونگی تولید و مصرف آن در کشور فراهم کنیم .
بسیاری از شرکت های تولید کننده در جهان سعی می کنند جلوی اطلاع رسانیهای لازم را در مورد GMO ها بگیرند، و جالب است که این شرکتها در تمامی دنیا به شدت تلاش میکنند که روی محصولات GMO بودن درج نشود.
- تا چه حد قوانین مقررات ایمنی زیستی در کشورعمل میشود؟
قوانین و مقررات ایمنی زیستی در سال 1388 در کشور تصویب شد و البته هنوز اجرا نشده است. پایانههای ورودی کشور مانند گمرک حساسیتهای لازم را برای ورود این نوع محصولات ندارند .
علاوه بر این در زمینه خروج ذخایر هم ضعف داریم، اینکه به راحتی گیاهان دارویی بذرشان از کشور خارج میشود و باید حساسیت ایجاد میشده که میزان خروج آن نشان میدهد که به اندازه لازم سختگیری نشده است. وقتی کشوری از نظر تنوع زیستی مطرح است مثل یک انسان ثروتمند باید قدر ثروت خود را بداند .
کشورهای مختلف به مرور زمان به GMO و محصولات اصلاح ژنتیکی شده عکس العمل نشان میدهند. برای مثال روسیه رسما اعلام کرده ورود و کاشت هرگونه از این مواد به کشورش را ممنوع کرده، همچنین بسیاری از کشورهای اروپایی استفاده از این مواد را ممنوع کردهاند و تنها برای استفاده تحقیقاتی مجاز هستند .
- با وجود ظرفیت بالای کشور ما در تنوع زیستی میتوانیم با اصلاح و حفظ ذخایر از ورود محصولات دیگر کشورها بینیاز شویم و استقلال داشته باشیم؟
شاید بتوانیم به خودکفایی برسیم اما با بررسی تمامی شرایط این امر ممکن نیست، چراکه ما به اندازه کافی در کشور آب در اختیار نداریم ما وارد مرحله تنش آبی شدهایم، باید به سمت آن دسته دانش زیست فناوری برویم که به تولید دارو، آنزیم و محصولات علمی دیگر و رفع آلودگیهای محیط زیستی بپردازیم. و هدف سبد غذایی مردم نباشد و صادرات انجام شود. ما باید مصرف سم در محصولات کشاورزی و باغی کاهش دهیم .