سفیر سابق ایران در لیبی در گفتگوی تفصیلی با «نسیم آنلاین» مطرح کرد:
سیاست‌هایی که در میدان واقعیت جوابگو نیست/ دولت به "مراودات نمایشی" خود با خارج پایان دهد
جعفر قنادباشی گفت: مردم باور ندارند آمریکا با این همه ضرباتی که زدند به یک دوست تبدیل شوند و این یک ناباوری مبتنی بر واقعیت است و رئیس جمهور نشان داده که خلاف افکار عمومی مردم حرکت می‌کند
جعفر قنادباشی سفیرسابق ایران در لیبی و کارشناس مسائل سیاست خارجی در گفتگوی تفصیلی با « نسیم آنلاین »، با بررسی مدل رفتاری دستگاه سیاست خارجی دولت یازدهم در 2.5 سال گذشته ، برجام را موفقیتی نسبی برای دولیت یازدهم ارزابی کرد و در مقابل پرداختن بیش از حد به آن و غافل شدن از بقیه موضوعات منطقه ای و بین المللی و اولیت ها کشور را از ایرادات مهم دولت یازدهم. قنادباشی در این گفتگو نوع نگرش دولت به عرصه روابط دوجانبه با آمریکا را متفاوت از آنچیزی دانست که مردم در ذهن و تجربه خود دارند و تلاش گرد با بر شمردن فرصت های سیاست خارجی جمهوری اسلامی، اولویت های یک سال آینده دولت یازدهم را بررسی نماید.
آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این گفتگوی تفصیلی است:
« نسیم آنلاین »: قریب به31 ماه از حضور دولت یازدهم و آغاز به کار تیم سیاست خارجی کشور می‌گذرد. این تیم و عملکرد آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ مهمترین نقاط قوت و ضعف عملکردی طی دو سال گذشته چه بوده است؟قنادباشی: متأسفانه وزارت خارجه از ابتدای کار آقای روحانی وظیفه اصلی خود که ارتباط و بهبود روابط با دیگر کشورهاست را کنار گذاشته یا فراموش کرده است و عمدتاً وقت خود را بر روی محور برجام و همکاری با کشورهای عضو 5+1 و بعضا کشورهای اروپایی قرار داده است و ما در دو سال و نیم گذشته فعالیتی در حوزه آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین ندیدیم و می‌شود گفت روابط ایران با حوزه آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا در این دوره کاهش هم پیدا کرده است و رفت و آمدها به حداقل رسیده است و کمیسیون‌های مشترکی که باید سالانه برگزار می‌شده تعطیل شده است.
آن چیزی که اتفاق افتاده نمایانگر عدم استفاده از اهرم‌هایی مثل سازمان کنفرانس اسلامی یا جنبش عدم تعهد است که ما رئیس آن بوده‌ایم و حتی از ظرفیت عضویت ناظر ما در اتحادیه آفریقا نیز استفاده نشده است و حتی اگر ما می‌خواستیم در مسیر برجام خوب عمل کنیم طبیعتاً باید از ظرفیت روابطی که با کل جهان داریم به عنوان آنها اهرمی برای پیشرفت مقاصدمان استفاده می‌کردیم که متأسفانه چنین کاری هم صورت نگرفت.
« نسیم آنلاین »: برجام با همه فراز و نشیب‌هایش به عنوان بزرگترین ما حصل دو سال و نیم گذشته از سوی دولت به کشور معرفی شد؛ این برجام چه مقدار از حوائج کشور را برطرف کرده و کدام یکی و با چه درصدی از وعده‌هایی که قبل از امضاء توافق داده شده بود محقق شده است؟قنادباشی: برجام در واقع سند یا مدرکی دال بر پایان تحریم‌های آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها علیه ایران آن هم بسیار محترمانه است یعنی اگر بخواهیم تعبیر خوبی از برجام داشته باشیم این است که غربی‌ها در اعمال تحریم‌ها بر علیه ایران شکست خورده و نتوانسته بودند با اعمال تحریم‌ها ما را به اقدامی وادار کنند و در این شرایط خواستار یک پایان افتخارآمیز یا پایان غیر‌خفت بار در پایان تحریم‌ها بودند که توافق برجام انجام شد.
غرب به خوبی می‌دانست که دیگر بیش از این تحمل تحریم را ندارد و ایران نه تنها خود توان اقتصادی دارد بلکه سر راه خیلی از کشورها است و همچنین در حال حرکت بیش از پیش به سمت روسیه و چین است؛ اروپایی‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی نمی‌توانستند بیشتر از این تحریم علیه ایران را تحمل کنند و لذا برجام فرصتی را برای غرب فراهم کرد تا پایان تحریم‌ها به معنی شکست غرب تلقی نشود اما برای ما نیز فرصتی بود و ما ناگزیر باید برای ورود به دوران پساتحریم باید نرمش‌هایی از خودمان نشان می‌دادیم و این نرمش هم انجام شد که البته ایده‌آل ما هم نبود.
باید توجه کرد که در همه انقلاب‌های دنیا از زمانی که انقلاب شروع می‌شود یک مراحل حساسی وجود دارد که ناگزیر هستند که نرمش‌هایی را در خصوص آن نشان دهند و بعد دوباره حرکت خود را ادامه بدهد اما نگرانی ما این است که یادمان برود چه حرکتی داشتیم و به چه سمتی می‌رفتیم و تحریم‌ها به چه دلیل علیه ما اعمال شده بود و حالا که تحریم‌ها لغو شده باید چه راهی را ادامه بدهیم و اگرنه این نرمش، نرمشی است که ما در همه انقلاب‌ها در مقاطعی که برای ادامه راه لازم بود انجام دادیم.
الحمد الله می‌شود گفت که تحریم‌ها دیگر برای همیشه شکسته شده و دیگر هیچگاه نخواهند توانست با توجه به توانایی غرب و تجربه تلخی که دارند تحریم‌های همه جانبه بر علیه ایران را اعمال کنند و این می‌تواند به عنوان دستاورد انقلاب برای ما تلقی شود.
« نسیم آنلاین »: در شرایطی که شما معتقدید که بازگشت تحریم‌ها منتفی است و با توجه به اینکه قبل از برجام یک سری وعده‌ها از طرف دولت داده شده بود کدام یک از این وعده‌ها تحقق پیدا کرده است؟قنادباشی: در سیاست خارجی ما موضوعی تحت عنوان چهره سیاست خارجی در داخل داریم و زمانی که برجام موفق شد در کل یک چهره مثبت برای سیاست خارجی در داخل ایران ترسیم شد و دولت با استفاده از این چهره توانست بعضی از ناکارآمدی‌های خود را پنهان کند و بعضی از مسائلی که می‌تواند باعث کاهش محبوبیت دولت شود را ترمیم کرد.
واقعیت این است که ما مسیر فعالی را به خصوص در عرصه اقتصادی آغاز خواهیم کرد و بعد از شکستن شدن تحریم دیگر آن مناسباتی که برای ما در ادامه راه سازندگی انقلاب و ... دست و پا گیر هستند برداشته می‌شود اما فعلاً چنین چیزی اتفاق نیفتاده است.
دولت کنونی که از دولت قبل انتقاد می‌کرد کارشناسان را به کار نگرفته است و مدعی بود این عدم به کار گرفتن کارشناسان سبب شد ایجاد تحریم‌ها بوده اکنون نیز این دولت می‌خواهد از ظرفیت تحریم‌های گذشته به نفع همکاری‌هایش با شریکان غربی بهره‌برداری کند و این مسئله‌ای است که مردم توقع آن را نداشتند که شاهد بهره‌برداری دولت از تحریم‌های گذشته باشند.
این انتظار توسط مقامات دولتی و آمریکایی‌ها ایجاد شده بود که با برداشته شدن تحریم‌ها و بازگشت دلارهایمان مبالغ هنگفتی به کشور باز گردد و مردم انتظار داشتند که مبلغی نزدیک به 200 میلیارد دلار به اقتصاد کشور بازگردد که چنینی موضوعی اتفاق نیفتاد.
« نسیم آنلاین »: حضور مکرر هیات‌های خارجی در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید و نتایج ملموس این حضور تا کنون چه بوده است؟قنادباشی: مطمئنا این حضور به هیچ وجه تاثیری نداشته و این درشرایطی است که ما کشوری هستیم که کشورهای دنیا اشتیاق زیادی به برقرار رابطه با آن دارند؛ چون توانمندی‌‌ها، قابلیت‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ما به گونه‌ای است که همه را جذب می‌کند و این موضوعی است که ما آن را از قبل می‌دانستیم و غرب هم در این رفت و آمدهایش اعتراف می‌کند که بله ما اشتیاق زیادی داریم که از قابلیت‌های ایران استفاده کنند منتهی اینکه نشان داده شود که غرب مشتاق بهره‌برداری از بازارهای و ظرفیت‌های ما است ما را نگران می‌کند و نگرانی از این است که این اشتیاق سبب شود که آنها در صدد سوء استفاده از ما باشند.
اگر جایگاه اقتصادی و سیاسی و قابلیت‌های به این اندازه نبود که اشتیاق غرب را تحریک نکند خطرات هم برای ما کمتر بود؛ اینکه می‌بینید مقام معظم رهبری از نفوذ حرف می‌زند به دلیل همین است که می‌گویند جایگاه ما به قدری ارزشمند هست و کالایی که در اختیار و بازارهای ما به قدری برای غرب فریبنده هست که زمانی که نتوانستند از طریق اعمال فشارها وارد شودند از راه نفوذ وارد خواهند شد و برهمین اساس می‌توان گفت الآن این رفت و آمدها هیات‌ها خارجی هیچ خاصیتی ندارد.
یک مسئله دیگر این است که باید تمام آن چیزی که به عنوان توافقنامه بین ایران و این هیات‌های خارجی امضاء شده را جمع‌آوری کرده و بررسی کنیم که آیا هیچکدام از آنها به مرحله قرارداد رسیده‌اند یا خیر؟ تمام این موارد امضاء شده یک تفاهم نامه است و تفاهم نامه با قرارداد فرق می‌کند مثلا وقتی ایران با کشوری تفاهم می‌کند که در زمینه ماهیگیری با آنها کار کند باید گروهی از ما بروند آنجا و امکانات ماهیگیری آنها را ببینند و همچنین هیاتی از آنها بیایند و امکانات ما را ببیند و بعد هزینه‌ها را برآورد کنند و بعد از برآوردها پیش‌نویسی اولیه نوشته می‌شود و بعد بخش خصوصی که می‌خواهد در این زمینه فعالیت کند مشخص می‌شود و بعد به مرحله قرارداد می‌رسد وگرنه آمدن و حرف زدن و تعارفات در واقع فقط تحمیل کردن هزینه سفر این هیات‌ها به کشور در حالی است که نتیجه‌ای کشور ندارد.
در این شرایط شایع شده هزینه اسب‌های کاخ سعدآباد که به دنبال ماشین این هیات‌ها می‌دوند به همراه هزینه مربیان خارجی آنها به اندازه یارانه دو شهر ایران است در حالی که در هیچ جای دنیا چنین کاری رسم نیست و همه جای دنیا اسب یا کالسکه برای هیات‌ها خارجی می‌آورند یا فقط ماشین اما در ایران از هر دو آنها استفاده می‌شود و چون نباید از این اسب‌ها در زمانی که به دنبال ماشین‌ها و مهمانان خارجی می‌روند رفتار زشتی سر بزند باید توسط مربیان خارجی آموزش ببینند که باعث هزینه زیادی برای تربیت آنها می‌شود همچنین آماده‌سازی مجموعه سعدآباد نیز خودش یک کار هزینه را به کشور متحمل می‌کند.
« نسیم آنلاین »: رئیس جمهور در نشست خبری اخیر خود با خبرنگاران در پاسخ به سوالی در خصوص تحریم‌های باقی مانده گفته‌بودند که امکان دارد در این زمینه با آمریکا وارد مذاکره شویم تا بتوانیم بقیه تحریم‌ها را هم برداریم؛ نظر شما در این باره چیست؟قنادباشی: راهبردی که آقای روحانی انتخاب کرده‌اند در عرصه واقعی جوابگو نیست، چون آمریکایی‌ها نشان داده‌اند که بنا نیست در مذاکرات دو جانبه در هیچ جای جهان طرف مورد اعتمادی باشند و نمونه‌های این موضوع از کره شمالی و لیبی تا بقیه جاها‌ی دنیا زیاد است و آنها در هیچ جایی کارنامه قابل قبول و اطمینان بخشی از خود نشان نداده‌اند و راهبردی که پایه آن رفتار متعهدانه آمریکا باشد این راهبرد راهبردی شکست خورده است که این راهبرد آقای روحانی است؛ هرچند ممکن است آمریکایی‌ها برسر میز مذاکره متعهدانه ظاهر شوند اما راهبرد واقعی آنها این نیست.
آقای روحانی توجه ندارند که این مردم لااقل از سال 32 تا به حال ضربات زیادی را از آمریکایی‌ها دریافت کرده‌اند و این تحریم‌هایی که اعمال شده بود تحریم‌های سازمان ملل نبود بلکه همه تحریم‌های آمریکا بود؛ آمریکایی‌ها قبل از این ساواک را درست کردند، ارتش ما را در خدمت خودشان گرفتند و همه مخارجی هم که برای ارتش ایران کردند برای این بود که ایران را به جریانی به نفع منافعشان تبدیل کنند و همچنین بسیاری از شخصیت‌های بزرگ ما را ترور کردند حال رئیس جمهور کشور به عنوان کسی که باید در قالب و مبتنی بر آراء مردم حرکت کند حرکتش ضد و خلاف مردم است.
مردم باور ندارند آمریکا با این همه ضرباتی که زدند به یک دوست تبدیل شوند و این یک ناباوری مبتنی بر واقعیت است و رئیس جمهور نشان داده که خلاف افکار عمومی مردم حرکت می‌کند البته هرچند ممکن است رئیس جمهور خلاف رفتار مردم حرکت کند اما ضدیت با آمریکا مسئله‌ای تاریخی در کشور ماست و شخصیت‌های بزرگ نظام در ادامه مسیر امام به دشمنی با آمریکا اذعان دارند و اصلاً انقلاب ما بر دشمنی با آمریکا مبتنی شده است. سال 43 امام خمینی موضوع کاپیتولاسیون را مطرح کردند و از همان سالها ضدیت با آمریکا یک محور اصلی انقلاب و ماهیت نظام ما است.
« نسیم آنلاین »: عملکرد دستگاه سیاست خارجی در تنش‌هایی که در یکی دو سال اخیر میان ایران و عربستان بوده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟قنادباشی: یکی از مسائل بسیار شگفت انگیز بی‌عملی و عدم به کارگیری فعالیت‌های لازم در خصوص رابطه با ایران و عربستان توسط وزارت خارجه است البته عربستان دارد خصومت ورزی می‌کند و همه این خصومت ورزی نیز ناشی از تصمیمات ریاض نیست و می‌دانیم که تصمیمات آنها خارج از ریاض گرفته شده و آنها در چارچوب سیاست‌های منطقه و در صدد افزایش خصومت با عربستان در حد نهایی هستند اما انتظار این است که وزارت خارجه تدابیر و اتاق فکری را در این زمینه ایجاد کند یا ستادی را سازمان دهی کند اما حتی شاهد یک ابتکار کوچک برای حل این معضل نبودیم و جالب این است که همین کسانی که نسبت به دولت گذشته انتقاد می‌کردند که روابط ما با عربستان را خراب کردند و می‌گفتند که پاسپورت‌ها را ارزشمند می‌کنند اکنون شرایط را به جایی رساندند که به نظر من حتی طرفداران پر و پا قرص آقای رئیس جمهور هم اکنون معترفند که دولت هیچ چشمه یا روزنه‌ای در این زمینه باز نکرده است.
«نسیم آنلاین» : توصیه شما برای فرصت یکسال و نیم آینده‌ای که برای دستگاه سیاست خارجی باقیمانده چیست؟قنادباشی: فکر می‌کنم سفرهای دوره‌ای که از الآن توسط آقای رئیس جمهور آغاز شده بیشتر جنبه تبلیغاتی و نمایشی دارد و به جای اینکه سفر در قالب اهداف ما و بر اساس اولویت‌ها و نیازها باشد در قالب یک اقدام نمایشی برای انتخابات بعدی است مثلاً سفر به برونئی چه ضرورتی دارد؟ ما در آسیا اولویت‌هایی داریم که مربوط به اقتصادمان می‌شود و مثلا برای تامین برخی مواد اولیه کارخانه‌های ما یا با اهداف فرهنگی انجام شود اما اینکه یک سفر دوره‌ای را آغاز می‌کنیم تا کارنامه‌ای را برای انتخابات ارائه کنیم که حتما این امر محکوم است.
دولت باید به جای اقدامات نمایشی اولویت‌بندی داشته باشد؛ 193کشور عضو سازمان ملل متحد هستند و ما نمی‌توانیم در این فرصت کم برای رفع نیازها و مشکلات اقتصادی و همچنین ترمیم مشکلات وزارت خارجه همه این کشورها را در فهرست دید و بازدیدهایمان قرار بدهیم و همچنین نمی‌توانیم وقتمان را صرف حوزه‌های بی‌مصرف کنیم بلکه باید اولویت‌بندی کنیم و یک اتاق فکری را تشکیل بدهیم و مبنایی بریزیم که بشود بر اساس آن کار کرد ولی متأسفانه وزارت خارجه برای اینکه متهم نگردد که فقط برروی برجام کار کرده الآن به سفر بدون برنامه‌ریزی می‌رود که اینها جایگاهی ندارد مردم از این کارهای نمایشی نگران می‌شوند.
